سعید جلیلی

«جلیلی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، جلیلی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

سعید جلیلی
سعید جلیلی در ۱۳۹۹
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
متصدی
آغاز به کار ۲۱ شهریور ۱۳۹۲
گمارنده	سید علی خامنه‌ای
رئیس	اکبر هاشمی رفسنجانی سید محمود هاشمی شاهرودی صادق لاریجانی
سومین دبیر شورای عالی امنیت ملی
دوره مسئولیت ۲۸ مهر ۱۳۸۶ – ۱۹ شهریور ۱۳۹۲
رئیس‌جمهور	محمود احمدی‌نژاد
پس از	علی لاریجانی
پیش از	علی شمخانی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۵ شهریور ۱۳۴۴ ‏(۵۸ سال) مشهد، ایران
حزب سیاسی	بدون عضویت حزبی
همسر(ان)	فاطمه سجادی (ا. ۱۳۷۱)
فرزندان	۱
خویشاوندان	وحید جلیلی (برادر)
اقامتگاه	لویزان، تهران
امضا
وبگاه	وبگاه رسمی
خدمات نظامی
وفاداری	ایران
خدمت/شاخه	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
یگان	لشکر ۲۱ امام رضا
جنگ‌ها/عملیات‌	جنگ ایران و عراق عملیات کربلای ۵ (مجروح)
پس‌زمینه‌های علمی
دانشگاه	دانشگاه امام صادق
عنوان پایان‌نامه	سیاست خارجی پیامبر (۱۳۶۹) بنیان اندیشه سیاسی اسلام در قرآن (۱۳۸۱)
استاد راهنما	محمدهادی عبدخدایی (۱۳۶۹) سید احمد علم‌الهدی (۱۳۸۱)
کار علمی
زمینهٔ تخصصی/حوزه کاری	علوم سیاسی
زیرشاخهٔ	جامعه‌شناسی سیاسی
نهاد	دانشگاه امام صادق

سعید جلیلی (زادهٔ ۱۵ شهریور ۱۳۴۴) سیاستمدار اصول‌گرا و دیپلمات ایرانی است که هم‌اکنون به‌عنوان عضو شورای راهبردی روابط خارجی، عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام و نمایندهٔ رهبر جمهوری اسلامی ایران در شورای عالی امنیت ملی از تیر سال ۱۳۸۷ فعالیت می‌کند. او سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس گروه مذاکره‌کنندهٔ هسته‌ای ایران را نیز از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ برعهده داشت.

وی همچنین معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه بوده است. جلیلی با شعار «حیات طیبه» در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ نامزد بود و با کسب بیش از چهار میلیون رأی سوم شد. او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ نیز با شعار «جهاد بزرگ برای جهش ایران» نامزد شد؛ اما پیش از برگزاری انتخابات به نفع سید ابراهیم رئیسی انصراف داد.

جلیلی در جنگِ ایران و عراق رزمنده بود و در عملیات کربلای ۵ پای راست خود را از دست داد. وی دارای دکترای علوم سیاسی از دانشگاه امام صادق است و در این دانشگاه به تدریس دیپلماسی پیامبر مشغول است. جلیلی با زبان‌های انگلیسی و عربی آشنایی دارد.

زندگی

سعید جلیلی در ۱۵ شهریور ۱۳۴۴ در مشهد به دنیا آمد. پدر وی محمدحسن معلم، مدیر دبستان نواب صفوی ناحیهٔ یک مشهد و دانش‌آموختهٔ زبان فرانسه و اهل بیرجند و مادرش آذری و اهل اردبیل است. او در سال ۱۳۷۱ با فاطمه سجادی ازدواج کرد؛ سجادی پزشک عمومی است. جلیلی یک فرزند به نام سجاد دارد.

جلیلی تا سال ۱۳۸۴ ساکن کرج بوده است.

وی تحصیلات ابتدایی تا دانشگاه را در مشهد و تحصیلات دانشگاهی خود را تا مقطع دکتری معارف اسلامی علوم سیاسی از دانشگاه امام صادق به پایان رسانده و در دانشگاه امام صادق به تدریس «دیپلماسی پیامبر» می‌پردازد. به گفتهٔ وی عنوان پایان‌نامهٔ او «بنیان اندیشهٔ سیاسی اسلام در قرآن» بوده است که در سال ۱۳۸۱ از آن دفاع کرده و نمره بالایی دریافت نموده است. جلیلی سابقهٔ تدریس در دانشکدهٔ مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف را هم دارد.

حضور در جبهه

جلیلی در زمان جنگ هشت‌سالهٔ ایران و عراق از دبیرستان تا دوران دانشجویی به عنوان بسیجی بارها در جبهه‌های جنگ حضور یافت.

وی در دی ۱۳۶۵ دیده‌بان تیپ ۲۱ امام رضا خراسان بود که در عملیات کربلای ۵ پایش زخمی شد و در بیمارستان صحرایی منطقهٔ شلمچه در پیِ نبودِ امکانات و وضعیت اورژانسی، پای راست خود را از دست داد. پس از آن نیز در قسمت تدارکات لشکر حضور یافت.

پیشینهٔ اجرایی

• ۱۳۶۸: وابستهٔ سیاسی
• ۱۳۷۰: رئیس ادارهٔ بازرسی وزارت خارجه
• ۱۳۷۱: دبیر سوم
• ۱۳۷۳: دبیر دوم
• ۱۳۷۴: دبیر اول
• ۱۳۷۶: معاون ادارهٔ اول آمریکا در وزارت خارجه
• ۱۳۸۰: مدیر بررسی‌های جاری دفتر رهبری
• ۱۳۸۴: معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه
• ۲۸ مهر ۱۳۸۶: دبیر شورای عالی امنیت ملی
• ۱۳۸۷: نمایندهٔ رهبری در شورای عالی امنیت ملی (سمت کنونی)
• ۱۳۹۲: عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام(سمت کنونی)
• ۱۳۹۳: عضو شورای راهبردی روابط خارجی

حضور در وزارت امور خارجه

سعید جلیلی سابقه‌ای ۱۸ ساله در وزارت امور خارجه دارد و از سال ۱۳۶۸ وارد آنجا شده است. وی در ۲۶ سالگی به ریاست ادارهٔ بازرسی وزارت امور خارجه برگزیده شده تا سال ۱۳۷۵ در ریاست این اداره باقی ماند. در سال ۱۳۷۶ در دولت سید محمد خاتمی، وی معاون ادارهٔ اول آمریکا شد. پس از کنار رفتن از این سمت، مدیر بررسی‌های جاری دفتر رهبری گردید تا اینکه در دولت محمود احمدی‌نژاد به وزارت خارجه بازگشت و به‌عنوان معاون اروپا و آمریکا به فعالیت پرداخت و در این مدت، به‌همراه علی لاریجانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، در برخی مذاکرات با خاویر سولانا حضور داشت.

دبیری شورای عالی امنیت ملی

در مهر ۱۳۸۶، غلامحسین الهام، سخنگوی دولت محمود احمدی‌نژاد، با اعلام خبر استعفای علی لاریجانی، سعید جلیلی را به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی معرفی کرد. پس از آن، سید علی خامنه‌ای رهبر ایران در تاریخ هشتم تیرماه ۱۳۸۷، طی حکمی وی را به نمایندهٔ خود در شورای عالی امنیت ملی معرفی کرد.

اوج و شاخص فعالیت چند ساله جلیلی در شورای عالی امنیت ملی، موضوع مذاکرات هسته‌ای است.

با روی کار آمدن حسن روحانی وی در ۱۹ شهریور ۱۳۹۲ جلیلی را برکنار و علی شمخانی را به دبیری شورا منصوب کرد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام

وی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی عضو حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که پس از برکناری توسط روحانی، سید علی خامنه‌ای در ۲۱ شهریور ۱۳۹۲ وی را به عضویت حقیقی مجمع منصوب کرد.

عضو شورای راهبردی روابط خارجی

سید علی خامنه‌ای در ۲۵ خرداد ۱۳۹۳ سعید جلیلی را به عضویت شورای راهبردی روابط خارجی منصوب کرد. وی ریاست کمیسیون سیاسی این شورا را بر عهده دارد.

عملکرد و دیدگاه‌ها

مذاکرات هسته‌ای

در پی ازسرگیری برنامهٔ هسته‌ای در دولت محمود احمدی‌نژاد، شورای امنیت سازمان ملل متحد ۶ قطعنامه علیه ایران تصویب کرد که ۳ قطعنامه از اسفند ۱۳۸۶ تا خرداد ۱۳۸۹ در زمان ریاست جلیلی بر گروه مذاکرهٔ هسته‌ای تصویب شد. به اعتقاد گروهی از تحلیلگران، بازخوانی اخبار و اطلاعات موجود دربارهٔ عملکرد جلیلی و تیم هسته ای او در شش سال ریاستش نشان می‌دهد سیاست اصلی تیم مذاکره کننده در آن دوران، مقاومت در برابر خواست‌های شورای امنیت در تعلیق غنی سازی اورانیوم با شعار سیاست «تهاجمی و طلبکارانه» بود.

پس از دستیابی ایران به توانایی غنی‌سازی ۲۰٪ اورانیوم، شورای امنیت در قطعنامه ۱۹۲۹ایران را ذیل فصل ۷ ماده ۴۱ منشور ملل متحد قرار داد. طبق این، ایران به عنوان مخل و تهدیدکنندهٔ صلح و امنیت جهانی از سوی شورای امنیت شناخته شد. نحوهٔ اعمال فصل ۷ منشور سازمان ملل به مراتب و مدارجی‌ست، بدین صورت که ابتدا مادهٔ ۴۰ اعمال شده و در صورت عدم کفایت ماده ۴۱ که تحریم‌های سیاسی و اقتصادی است به کار گرفته می‌شود، و در صورت تخطی از تحریم‌های این ماده، بند ۴۲ که شامل اجازه حمله نظامی است، با رأی اعضا انجام می‌شود.

در پی تحریم‌های بی‌سابقه از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران اعمال شد و نزدیک به نیمی از صادرات نفت و بیش از نیمی از درآمدهای ارزی کشور کاهش یافت و مشکلات فزاینده در انتقال پول نفت صادراتی به دلیل تحریم‌های بانکی به وجود آمد. با این وجود ایران در سال ۱۳۹۱به‌طور میانگین روزانه ۱٫۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد. این تحریم‌ها به علت فشاری که بر مشتریان ایران می‌آورد در آستانهٔ فروپاشی قرار داشت؛ چنانچه باراک اوباما رئیس‌جمهور وقت آمریکا همین امر را برای توجیه چرایی پذیرش کاهش تحریم‌ها در برجام مطرح کرده است: «من سعی کردم برای مردم و همچنین نتانیاهو توضیح دهم که درصورت عدم توافق، توانایی حفظ تحریم‌ها را نداشتیم. بخاطر داشته باشید فقط ایران نیست که هزینه تحریم‌ها را پرداخت کرده است. چین و ژاپن و کرهٔ جنوبی و هند و تقریباً هر واردکنندهٔ نفت در سراسر جهان که قبلاً از ایران واردات داشته، میلیاردها دلار برای حفظ این تحریم‌ها هزینه پرداخته‌اند.».

انتقاد به نحوه مذاکره و عدم دانش سیاسی وی

صادق خرازی در گفت‌وگو با روزنامه شرق در توصیف نحوه مذاکراتی که سعید جلیلی آن را رهبری می‌کرد، گفت: در دوران آقای جلیلی مذاکره انجام نشد، ایشان نقش حامل پیام را داشتند. ایشان توان مذاکره و تعیین سقف و کف برای مطالبات را نداشت. مشکل بزرگ دیگر، ناواردی به ادبیات دیپلماتیک در گفت‌وگو با غرب بود.

علی اکبر ولایتی، در مناظره تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ با انتقاد تند به عملکرد سعید جلیلی، گفته بود: «دیپلماسی این نیست که انسان برود در برابر کشورهای دیگر خطابه بخواند و مطلبی را بیان کند؛ دیپلماسی این نیست که ما یک طرف بنشینیم و طرف مقابل هم بنشیند و ما یک حرف مشخصی را بزنیم بدون اینکه اقدامات دیگری خارج از این‌ها انجام دهیم. اصولگرایی این نیست که انسان انعطاف‌ناپذیر باشد بلکه در رابطه با مصالح ملی باید ما بتوانیم از دیپلماسی به نحو احسن استفاده کنیم. دیپلماسی فقط خشونت نشان دادن و سرسختی نشان دادن نیست بلکه یک معامله و تعامل است. ما باید با همه دنیا و با آنهایی که مذاکره می‌کنیم تعامل داشته باشیم قضیه بده بستان است هنر دیپلماسی بیانیه صادر کردن نیست یا بیانیه خواندن پشت میز مذاکره نیست؛ بحث دیپلماسی کلاس فلسفه نیست! آنچه که مردم می‌بینند این است که شما چند سال مسئول مذاکرات هسته‌ای هستید و یک قدم هم پیش نرفتید و هر روز تحریم‌ها بیشتر و فشارش روی مردم می‌آید. هنر دیپلماسی این است که حق هسته‌ای را حفظ کنید و در عین حال تحریم‌ها کاهش پیدا کرده نه اینکه، افزایش پیدا کند.»

فروز رجایی‌فر کارشناس علوم سیاسی با انتقاد از وی می‌گوید «با تأکید بر این نکته که نفس انجام مذاکره، یعنی نوعی تعامل با دیگران و در اینجا جامعه بین‌الملل و پذیرش نقش و جایگاه دو طرف در تحولات جهانی است، در نتیجه اگر تعاملی از طرف تیم مذاکره‌کننده به سرپرستی آقای جلیلی انجام می‌شد طبق اصول مذاکرات قابل پذیرش بود».

جلیلی دربارهٔ عملکرد ۶ سال خود در مذاکرات هسته‌ای گفته است: «در زمانی که گفتگوها ۶ سال به عهده بنده بود دشمنان ملت می‌گفتند شما باید حتی یک سانتریفیوژ نداشته باشید؛ حتی غنی‌سازی ۳٫۵ درصد را متوقف کنید. در آن ۶ سال روندی طی شد و به لحاظ حقوقی ایران یک مودالیته با آژانس امضا کرده بود و بیان کرده بودند مسائل باقی‌مانده ایران ۶ عنوان کلی دارد که تمام آن ۶ مسئله در همان ۶ ماه اول مسوولیت من حل شد اما آژانس بین‌الملل هسته‌ای نامه داد که این‌ها تنها مسائل باقی‌مانده نیست. در آن ۶ سال نه تنها اجازه داد نشد در کار دانشمندان بتن بریزند بلکه کارشان پیشرفت می‌کرد و نیروگاه آب سنگین اراک ۸۲ درصد پیشرفت حاصل شده و ۱۰ هزار کیلو مواد تولید شد و این‌گونه نبود که ۱۹ هزار سانتریفیوژ کاهش پیدا کند.» وی می‌افزاید: «نه تنها ما حاضر بودیم گفتگوهایمان برای ملت ما شفاف باشد بلکه برای همه جهان پخش شد و بسته پیشنهادی خودمان در مسکو و بغداد را در اینترنت منتشر کردیم تا همه دنیا بداند پیشنهادها ملت ایران بوده است. اکنون در مذاکرات اگر شروطی بر سندهایی که به توافق رسیده نباشد آن توافق فاجعه است. با وجود توافق در این چند ماه می‌بینید آمریکا چند مورد تحریم جدید علیه ایران اعمال کرده است و تحریم ویزا علیه ایران مطرح می‌کند.»

جلیلی در نظر دیگری در مورد برجام گفته است: «اگر برجام توافق خوبی بود، رهبر انقلاب، مجلس و شورای امنیت ملی ۲۸ شرط برای اجرای آن اضافه نمی‌کردند. جلیلی اضافه کرد: برجام بدون این شروط واویلاست.»

علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در مصاحبه‌ای در مورد عملکرد جلیلی در مذاکرات هسته‌ای این‌گونه اظهار نظر کرد: موضوع هسته‌ای کشورمان به موضوعی سیاسی تبدیل شده است زیرا در مدالیته اول که در زمان آقای لاریجانی شروع و در زمان آقای جلیلی به پایان رسید، موضوع هسته‌ای حل شده بود. وی افزود: در این مدالیته ۶ سؤال اساسی دربارهٔ موضوع هسته‌ای ایران مطرح شد و آژانس نسبت به پاسخ‌های ایران قانع شد و بحث هسته‌ای از لحاظ آژانس تمام شد، اما در زمان آقای آمانو موضوع PMD (ابعاد محتمل نظامی) که مطرح شد ایران از جهت اینکه حسن نیت خود را نشان دهد و شفاف‌سازی کند اعلام کرد که در چارچوبی برای حل مسئله آمادگی دارد.

عبدالرضا داوری، فعال سیاسی دربارهٔ عملکرد جلیلی نوشت، تشدید تحریم‌ها و ترور دانشمندان هسته‌ای، برونداد مدیریت سعید جلیلی در مذاکرات هسته‌ای، بدون یک جمله توافق بود. او پرونده را با ۵۰ تحریم از علی لاریجانی تحویل گرفت و با ۵۰۰ تحریم به جواد ظریف تحویل داد. ۸۵٪ از ترورهای دانشمندان هسته‌ای ایران در دوره مذاکرات سعید جلیلی اتفاق افتاد.

وی در مناظرات انتخاباتی دربارهٔ اقتصاد گفت: می‌توان با ۱۱ میلیارد دلار اشتغال فراوانی ایجاد کرد. به دلیل کاری که در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی انجام داده‌ایم و روی این مسائل تحقیق کرده‌ایم به‌طوری مثال در سال ۹۰ حدود ۳۹ میلیون دلار از آلمان چوب بستنی وارد کرده‌ایم و این در شرایطی است که می‌توانیم این را در روستاهای خودمان تولید کنیم.

وندی شرمن نماینده آمریکا در مذاکرات فروردین ۱۳۹۱ در استانبول خواستار دیدار دو جانبه با سعید جلیلی شد اما هیئت ایرانی این درخواست را رد کرد.

نحوه مذاکره از دید اعضای تیم مذاکره کننده آمریکا

ویلیام برنز عضو تیم مذاکرهٔ کننده آمریکا دربارهٔ تجربهٔ مذاکره با جلیلی می‌گوید: «او یک باورمند واقعی به انقلاب اسلامی بود. او در طول جلسه دائماً نوت برداری می‌کرد، و همزمان لبخند بی رمقی بر چهره داشت. جلیلی و همکارانش بارها زیرچشمی من را نگاه می‌کردند و به نظر می‌رسید که حضور آمریکا را نگران کننده می‌دانستند. جلیلی سپس شروع به سخنرانی ۴۰ دقیقه‌ای و فلسفه بافی بی‌مورد درمورد فرهنگ و تاریخ ایران کرد و همین‌طور از نقش سازنده‌ای که می‌تواند در منطقه ایفا کند. جلیلی وقتی می‌خواست از پاسخگویی مستقیم طفره رود، به طرز شوکه کننده ای، سخنان مبهم به زبان می‌آورد و این دقیقاً یکی از همان لحظات بود. او حتی در بخشی از سخنانش اشاره کرد که هنوز به صورت نیمه وقت در دانشگاه تهران تدریس می‌کند. اما، من اصلاً به دانشجویانش حسودیم نشد. او که در دههٔ ۱۹۸۰ در نبرد با عراقی‌ها زخمی شده‌بود، بخشی از پای راستش را از دست داده بود و در راه رفتن با مشکلاتی مشهود مواجه بود. به گفتهٔ برنز، در مذاکره با جلیلی، طرح مبادلهٔ اورانیوم با غنای پایین با صفحات سوخت برای رآکتور تحقیقاتی تهران را مطرح کرده و به نظر هم می‌رسیده که ممکن است چنین توافقی حاصل شود، اما نهایتاً این توافق به دلیل «رقابت‌های سیاسی داخلی در ایران» بی‌نتیجه مانده است. رابرت جی اینهورن دیگر عضو تیم مذاکرهٔ کننده آمریکا نیز در مصاحبه خود در این رابطه گفت: «ما در بسیاری از ساعاتی که به سخنرانی‌های آقای جلیلی گوش می‌دادیم، بسیار در مورد تاریخ ایران و گله‌های ایران یادگرفتیم. متأسفانه پیشرفت‌های کمی در مذاکرات آن دوره ایجاد شد. از تابستان سال ۲۰۱۳، مذاکرات به شکلی بسیار جدی تر و حرفه ای تر ادامه پیدا کرده و زمان بسیار کمی روی ایراد نطق صرف شده و اکثر زمان بر روی نشست‌های کاری حرفه ای و غیررسمی صرف شده است. جلیلی در مذاکرات، نطق می‌کرد و «تاریخ اسلام و ایران» می‌گفت، حسابی تاریخ آموختیم.

دیدگاه‌ها

موافقت با تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها

جلیلی در حاشیه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ در پاسخ به این سؤال که آیا تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها که از دولت نهم آغاز شده، در دولت ایشان نیز ادامه خواهد داشت یا نه پاسخ داد که «تفکیک جنسیتی و اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها جزو برنامه‌های اصلی و یکی از محورهای اساسی برنامه‌های دولت من است.»

فضای مجازی

جلیلی در ۳ اسفند ۱۴۰۲ در همایش «امتداد انتخاب؛ شناخت نماینده تراز انقلاب اسلامی» با حمله به فضای مجازی گفته بود که، کسانی که با زرد نمایی و تصمیم‌های سطحی به نتایج صورتی می‌رسند به دلیل فقدان تحلیل‌های عمیق و بسنده کردن به مطالب سطحی در فضای مجازی است.

حمله به مذاکرات برجام

جلیلی از جمله افراد معدود منتقد تند و تیز برجام بوده است. وی در سخرانی خود در دانشگاه قم و یزد گفت، می‌گفتند کشور را از جنگ نجات دادیم؛ کجا داشت جنگ می‌شد. دشمن اگر در این شرایط اهرم تحریم اقتصادی را در دست گرفته است دولت مقتدر باید این اهرم را برای همیشه از بین ببرد و اقتصاد کشور را آنقدر قوی کند که دیگر دشمن نتواند از این راه به ما ضربه بزند.وی در مراسم تقدیر از مهدی مطلبی از مبلغان حوزه علمیه قم و مؤلف کتاب‌های تحلیلی نقد مذاکرات هسته‌ای، اکثریت رسانه را رسانه زرد نامید و گفت، در کار روشنگری نباید دچار حرکت‌های زرد شد و باید مستقیم با دشمن در فضای جنگ نرم مقابله نمود. وی از آغاز دوباره برجام به عنوان یک راه حل انتقاد کرد و ثمره تئوری اعتماد به غرب را رفع تهدید موهوم از گذشته یا میوه خیالی در آینده توصیف نمود. وی مهم‌تر از مفاد برجام «تجربه برجام» را عنوان نمود و گفت، خوب است امروز سیر «برجام‌خوانی» در دانشگاه‌های کشور به راه بیفتد تا با دقت بر تجربه به‌دست آمده، بهتر بتوانیم منافع کشور را تأمین کنیم.

اقتصاد مقاومتی و اقتصاد اسلامی

وی اقتصاد مبتنی بر رویه اسلامی را برمی‌گزیند. جلیلی در فرمان و نظریه هفت ماده ای خود عنوان کرده است که، هدف اسلام تربیت و تهذیب انسان است و اسلام با تنظیم فعالیت‌های مادی راه را برای اعتلای معنوی انسان می‌گشاید؛ رشد کشاورزی و صنعت و تجارت نیز از اهداف نظام اقتصادی اسلام معرفی شده است. هدف از ارائه برنامه، «بهبود وضع معیشتی مردم» به‌عنوان اولویت اول نظام اقتصادی کشور است. عدالت نیز هم‌چون استقلال هدف کلی نظام اسلامی است؛ ولی، درعین‌حال هدف غایی نیست، بلکه تحقق عدالت وسیله‌ای جهت توسعه‌الله و انسان‌سازی است. در حوزه، عدالت اقتصادی به معنای رفع فقر و تعدیل ثروت و درآمد هدف نظام اقتصادی اسلام است. نوسازی تجارت خارجی و جایگزینی ارزهای دیگر به جای دلار، توجه به اتاق‌های فکر و برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت در بدنه دولت و احیای فرهنگ جهادی در اقتصاد نگاه وی به برون رفت از مشکلات اقتصاد کشور بوده است. وی در ادامه گفته است، یک وجه ممیزه آنچه انقلاب اسلامی در این سی و چهار سال از خود بارها نشان داده است این است که مقاومت آن توانسته است همراه با پیشرفت باشد. این یک مقاومت صرف نیست، یک مقاومت با هزینه نیست که بعد از مدتی موجب تمام شدن سرمایه شود. این مقاومت، ویژگی‌اش این است که همراه با خود پیشرفت و تولید مزیت‌های نسبی را داشته است. انقلاب ما و نظام حکومتی ما دینی است و به شدت بر پایه‌ها و اصول الهی استوار است. تا زمانی که به مسائل و مشکلات اقتصادی مردم و کشور، از منظر مسؤولیت‌های خویش و تکلیف دینی نگاه نکنیم همه و توان جامعه برای حل آن‌ها به کار نخواهد افتاد و آن وقت همه منتظرند تا دولت با وضع چند تا سیاست و برنامه مسئله را حل کند. دکترین تولید به مثابه جهاد» برگرفته از چارچوب مفهومی «جهاد اقتصادی» است که نظریه و اصول راهبردی آن برگرفته از آموزه اسلام ناب است.

تهاتر با پوست بز

جلیلی در انتخابات ۱۴۰۰ صراحتاً از تهاتر به عنوان راهی برای اداره اقتصاد ایران صحبت کرد. او در توییتی نوشت، در همین تبادلات بانکی، یک راه تهاتر است. حالا به تهاتر می‌گویند پوست بز.

نامه به رهبر

جلیلی به عنوان مخالف همیشگی برجام و گشایش اقتصادی، در ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ در نامه خود به رهبر ایران سید علی خامنه‌ای، خواستار قطع مذاکرات برجام و افزایش غنی‌سازی و ارتقا به سطوح بالاتر تا حتی ۹۰ درصد شد.

مخالفت با گروه ویژه اقدام مالی و کنوانسیون‌های بین‌المللی

جلیلی در کنار پرویز داودی در مجمع تشخیص مصلحت نظام، از اصلی‌ترین و جدی‌ترین مخالفان پیوستن ایران به اف‌ای‌تی‌اف بودند.سعید جلیلی در بخش دوم مناظره انتخاباتی سال ۱۴۰۰ با اشاره به موضوع اف‌ای‌تی‌اف گفت، امضای کنوانسیون‌های بین‌المللی هیچ فایده‌ای برای ایران ندارد. جلیلی در ادامه گفته بود که اگر مردم ایمان و تقوا داشته باشند، رشد اقتصادی و برکات الهی بر سر آنان گشوده خواهد شد. اگر اندیشه دینی را محقق کنیم، همان‌طور که قرآن گفته است، مایه حیات می‌شود. انقلاب ما نیز پاسخی به این ندای قرآن بود و این تنها یک ایمان و باور نیست، بلکه بعد از ۳۴ سال، یک تجربه است.

تاریخچهٔ انتخاباتی

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲

سعید جلیلی در سفر انتخاباتی مشهد، ۲۰ خرداد ۱۳۹۲

مقالهٔ اصلی: سعید جلیلی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)

وی در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲، آخرین روز ثبت نام انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)، با حضور در وزارت کشور، به‌منظور کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت نام کرد. وی پس از ثبت نام در جلسه مطبوعاتی شرکت نکرد. صلاحیت سعید جلیلی روز ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ ازسوی شورای نگهبان برای نامزدی یازدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری احراز شد. شعار وی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ «حیات طیبه» بود.

حسین دهباشی سازندهٔ فیلم تبلیغاتی حسن روحانی در سال ۹۲ بعدها در فیلمی که از و منتشر شد، دربارهٔ جلیلی گفت: «من شخصاً از خود آقای روحانی در ایام انتخابات و در یک جمع صدنفره شنیدم که صادق‌ترین و پاک‌ترین جمع در همهٔ ما [کاندیداها] آقای جلیلی است».

جلیلی با کسب ۴۶۲۸۱۲۰ رأی برابر ۱۱٫۳۶٪ آرای ماخوذه و ۸٫۲۶٪ از واجدین شرایط پس از حسن روحانی و محمدباقر قالیباف سوم شد.

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۶

جلیلی در حال سخنرانی در همایش حامیان سید ابراهیم رئیسی، ۶ اردیبهشت ۱۳۹۶

وی که یکی از نامزدهای احتمالی به حساب می‌آمد در انتخابات ثبت‌نام نکرد و در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با تمرکز ویژه بر «موضوعیت» انتخابات و نه صرفاً طریقیت آن برای کسب قدرت، در این فرایند فعالانه حضور خواهم داشت»

در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۹۶ جلیلی حمایت خود را از سید ابراهیم رئیسی اعلام کرد و سه روز بعد در همایش انتخاباتی رئیسی حاضر شد و سخنرانی کرد.

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰

مقالهٔ اصلی: سعید جلیلی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

جلیلی در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ آخرین روز ثبت‌نام انتخابات سیزدهمین دورهٔ ریاست‌جمهوری، در انتخابات ریاست‌جمهوری نام‌نویسی کرد. صلاحیت او در ۵ خرداد از سوی شورای نگهبان احراز شد.

او با شعار «جهاد بزرگ برای جهش ایران» وارد کارزار انتخابات گردید.

وی در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۴۰۰ به نفع سید ابراهیم رئیسی از شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری۱۴۰۰ کناره‌گیری کرد.

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳

جلیلی ۱۰ خرداد ۱۴۰۳ در انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرد.

طرح دولت در سایه

سعید جلیلی در بیانیه‌ای که بعد از شکست در انتخابات ۱۳۹۲ منتشر کرد، ایدهٔ تشکیل دولت در سایه (برای کمک به دولت مستقر و کم کردن کاستی‌های این دولت) را مطرح کرد، ولی به دلیل همزمانی با اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری توسط رسانه‌ها زیاد جدی گرفته نشد تا اینکه در ماه‌ها و مصاحبه‌های بعد به تشریح و توضیح دولت در سایه پرداخت. تشکیل دولت در سایه توسط وی در این برهه به سرانجامی نرسید تا اینکه در بیانیهٔ بعد از انتخابات ۱۳۹۶ به نامزد مورحمایت خویش سید ابراهیم رئیسی پیشنهاد تشکیل دولت در سایه را داد.

جلیلی در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی دولت سایهٔ خود را تشکیل داد و مدعی رصد مسائل کشور در سال‌های دولت روحانی در قالب دولت سایه است.

به گزارش پایگاه اینترنتی دولت سایه جلیلی، وی در طول ۸ سال، اقدام به تشکیل ۲۰ کارگروه تخصصی و جلسات و سفرهای مختلف اقدام کرد و پیشنهادهایی را برای رفع مسائل کشور به دولت و مجلس ارائه کرد. [۱] جلیلی در دوران فعالیت خود در دولت سایه برخی طرح‌های کشور را به پیگیری نمود، از جمله: طرح جمعیت و تعالی خانواده، طرح جامع نظام حسابداری و حسابرسی، طرح ۵۵۰ هزار هکتاری (احیای دشت‌های خوزستان)، طرح توسعهٔ پتروپالایشگاه‌ها، طرح باشگاه کشاورزان جوان.

خبرگزاری اعتدالگرای خبرآنلاین، با اشاره به نشست نمایندگان با دولت سایهٔ جلیلی، دولت سایه را «کارگروه فشار به دولت روحانی» خوانده است.

موضع‌گیری اشخاص و رسانه‌های خارجی

در آستانهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ و همزمان با نامزدی جلیلی در انتخابات، رسانه‌ها و شخصیت‌های غربی به انتقاد علیه وی پرداختند.

واشینگتن پست در یکی از این تحلیل‌های خود نوشت: «وی فردی انعطاف‌ناپذیر و ایدئولوژیک و نزدیک به رهبر مذهبی ایران است و علاقه‌مند است به رغم تحریم‌های فلج‌کنندهٔ غرب علیه ایران که فشار زیادی بر روی طبقه متوسط مردم داشته است، ایالات متحده آمریکا را کشوری در آستانه شکست جلوه دهد.»

بی‌بی‌سی با بیان اینکه سایت‌های خبری ایرانی وی را فردی ساده‌زیست و وفادار به ارزش‌های اسلامی توصیف کرده‌اند گفت: با این وجود منتقدان می‌گویند او فاقد تجربه اداری برای اداره کشور است.

رادیو بین‌المللی فرانسه جلیلی را گزینه مطلوب رهبر ایران برای تصدی ریاست دولت دانسته بود. این خبرگزاری جلیلی را خجالتی و دوربین‌گریز و درون‌گرا خوانده‌بود که بنا ندارد در مجامع بین‌المللی چهرهٔ خود را نمایان سازد. به گزارش این رسانه، جلیلی فاقد تجربهٔ کار اجرایی و بی‌بهره از همکاران مورد نیاز برای تشکیل دولت است، از این رو دولت وی از میان فرماندهان سپاه و روحانیون پرتعداد حاضر در بیت رهبری انتخاب خواهد شد.

آتلانتیک نقل می‌کند که این جوک در واشینگتن نقل می‌شد که برای مقامات آمریکایی انتخاب شدن جلیلی (به‌عنوان رئیس‌جمهور) اهمیتی ندارد. چرا که حداقل دیگر لازم نیست با او سر میز مذاکره بنشینند؛ زیرا در میان شش قدرت بزرگی که در حال مذاکره با ایران بودند، جلیلی از جهت سخنوری‌های طولانی و تاکتیک‌های سرگردان‌کننده‌اش که در طی شش دور مذاکرات از آوریل ۲۰۱۲ به هیچ نتیجه‌ای منجر نشده‌بود، معروف بود.

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی
• سعید جلیلی کسی که از جانب ایران با جهان سخن می‌گوید بی‌بی‌سی فارسی
• «سعید جلیلی» نامزد ریاست جمهوری شد/ احتمال تغییر در آرایش انتخابات خبرگزاری فارس
• بررسی مذاکرات هسته‌ای توسط دکتر فیروز رجایی فر
• پرس تی وی [۱]

مناصب سیاسی
پیشین: مرتضی سرمدی	معاون اروپا و آمریکا وزیر امور خارجه ۱۳۸۶–۱۳۸۴	پسین: علیرضا سالاری به عنوان معاون آمریکا
		پسین: علی باقری کنی سرپرست به عنوان معاون اروپا
مناصب حکومتی
پیشین: علی لاریجانی	دبیر شورای عالی امنیت ملی ۱۳۹۲–۱۳۸۶	پسین: علی شمخانی
	نماینده ولی فقیه در شورای عالی امنیت ملی اکنون–۱۳۸۷ متصدی همزمان: روحانی (تا ۱۳۹۲)، شمخانی (۱۴۰۲–۱۳۹۲) و احمدیان (از ۱۴۰۲)	در حال تصدی
پیشین: علی‌اکبر ولایتی	رئیس کمیسیون سیاسی شورای راهبردی روابط خارجی اکنون–۱۳۹۳	در حال تصدی
مناصب دیپلماتیک
پیشین: علی لاریجانی	مسئول مذاکرات هسته‌ای ایران به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ۱۳۹۲–۱۳۸۶	پسین: محمدجواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه