صنعت هواپیماسازی در ایران
صنعت هواپیماسازی در ایران، از دوره پهلوی آغاز شد و در دوره جمهوری اسلامی ادامه داشت. محصولاتی که در کل دوره صنعت هواپیماسازی در ایران ساخته شده‌است، در نوع‌های جنگنده جت، جت آموزشی، بمب‌افکن، هلیکوپتر، مسافربری سبک، قایق‌پرنده و ناوبری سبک بوده‌است.
تاریخچه[ویرایش]
پهلوی[ویرایش]
ایجاد صنعت هوایی در ایران، به دوران رضاشاه پهلوی بر می‌گردد. رضاشاه در سال ۱۳۱۲ دستور ایجاد یک کارخانه هواپیماسازی برای تأمین هواپیماهای نظامی مورد نیاز ایران را داد. برای این منظور یک تیم مهندسی سوئدی با تأمین قطعات از فرانسه، انگلیس و آمریکا، کارخانه هواپیماسازی شهباز را در سال ۱۳۱۵ در تهران ایجاد کردند. این کارخانه توانست تعداد قابل توجهی هواپیماهای بمب افکن دی هاویلند تایگر موث را در ایران مونتاژ کند. در سالهای بعد هواپیماهای دیگری نیز به خطوط هوایی ایران اضافه شد.[۱][۲][۳] این اقدامات با شروع جنگ جهانی دوم متوقف شد و ایران عملاً یک واردکننده مطلق در زمینه هواپیمایی بود.[۴][۵]
با پایان جنگ جهانی، محمدرضا پهلوی اقدام به تربیت دانش‌آموختگان در صنعت هوایی کرد و قصد داشت تا با همکاری آمریکا خط تولید اف ۱۴ را در ایران اجرا کند که با انقلاب ۱۳۵۷، موفق به این کار نشد.[۶] در سال ۱۳۴۸، دولت ایران و شرکت ایتالیایی آگوستا مقدمات ایجاد یک واحد تعمیراتی-پشتیبانی بالگرد را در ایران، با عنوان شرکت سهامی هلیکوپتر ایران، بنا نهادند که منجر به تأسیس شرکت شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران به اختصار پنها شد.
جمهوری اسلامی[ویرایش]
در دوره جمهوری اسلامی و پس از انقلاب ۱۳۵۷، ایران وارد جنگی طولانی با عراق شد که سبب فرسودگی ناوگان هوایی شد. از این رو، برنامه‌هایی برای نگهداری، بازسازی، تعمیر و ساخت هواپیماها تدوین شد.[۷][۸] اولین محصول ترابری در ایران، هواپیمایی سبکی به نام پرستو بود که در سال ۱۳۶۷ توسط تیمی به سرپرستی منصور ستاری ساخته شد.[۹] در سال ۱۳۶۰، گروه صنایع دفاعی ایران، طبق تصویب مجلس شورای اسلامی تشکیل گردید و صنایع پنها در گروه سازمان صنایع هوایی ایران قرار گرفت.[۱۰] صنایع هوایی قدس در سال ۱۳۶۳ تأسیس شد. این شرکت زیر نظر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کار می‌کند و در ابتدا زیر نظر صنایع هوافضا بود. این شرکت بیشتر در زمینه ساخت پهپاد، پاراگلایدر موتوردار و هواپیمای بدون سرنشین فعالیت دارد.[۱۱]
آذرخش یک مهندسی معکوس از جنگنده اف ۵ است که در ایران بومی‌سازی شده‌است.[۱۲] پروژه مشابهی با عنوان صاعقه نیز در ایران توسط دانشگاه شهید ستاری و گروه صنایع اوج پی گرفته شد. این جنگنده با چند سال تأخیر در سال ۱۳۹۳ به تولید انبوه رسید.[۱۳] جنگنده شفق هواپیمایی آموزشی از نوع رادار گریز و سبک حمله به زمین بود که در ابتدا به صورت جت آموزشی طراحی و بعداً به جت جنگی مبدل شد. این پروژه توسط دانشگاه مالک اشتر و به کمک مهندسان روسی طراحی شد. این پروژه به خاطر تحریم‌ها هیچگاه به صورت عملیاتی در نیامد.[۱۴][۱۵] در سال ۱۳۹۱، ایران از یک نوع جنگنده نسل پنجم رونمایی کرد. این جنگنده که قاهر ۳۱۳ نام دارد، در سال ۱۳۹۶، تست‌های سرعت بر روی باند را انجام داد. با این وجود بسیاری از کارشناسان نظامی، در صحت چنین تکنولوژی برای ایران تردید کرده‌اند و آن را ماکت توصیف کرده‌اند.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]
غیر از پروژه‌های آموزشی و نظامی، هواپیمای ایران ۱۴۰، از هواپیماهای مسافربری ساخت ایران بود که تعداد محدودی از آنها ساخته شد. این هواپیما بر اساس آنتونوف آن-۱۴۰ تحت لیسانس اوکراین ساخته شده بود.[۲۰] به گفته منوچهر منطقی در سال ۱۳۹۲، قرار بود تا نسل جدیدی از این هواپیما با نام ایران ۱۴۱ ساخته شود.[۲۱]
در سال ۱۳۸۵، خبر تولید قایق‌های پرنده از طرف مسئولان نظامی ایران مطرح شد.[۲۲] در سال ۱۳۸۷ اولین پرواز این قایق‌ها به نمایش گذاشته شد.[۲۳]
اهمیت[ویرایش]
از آنجا که برتری هوایی در مقابل حدود ۲۰۰ هواپیمای ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا که در بحرین مستقر است برای ایران غیرممکن به نظر می‌رسد، اما با این حال ایرانی‌ها در مواجهه با آمریکا می‌توانند با موشک‌های بالستیک و کروز پایگاه و ناوهای آمریکا هدف قرار دهند، دست یافتن به برتری عددی در مقابل کشتی‌های آمریکایی با استفاده از قایق‌های کوچک تندرو و موشک‌های ضدکشتی آنها است. اما این قایق‌ها به سرعت با یورش بالگردها و هواپیماهای آمریکایی روبرو خواهند شد و اکثر متخصصان جنگ دریایی معتقدند که بالگرد در جنگ با قایق به قدری برتری دارد که اصلاً نمی‌توان رویارویی آنها را نبرد توصیف کرد اما اگر یک تهدید هوایی علیه بالگردها ایجاد شود و تمرکز آنها را برهم زند اوضاع تغییر می‌کند. ایران با استفاده سامانه موشکی باور ۳۷۳ می‌تواند بالگرد و جنگنده‌های آمریکایی هدف قرار دهد، ایران همچنین در یک دههٔ اخیر تلاش کرده با طراحی سلسله‌ای از هواگردها این پروژهٔ نظامی را تکمیل کند. پروژه‌ای که ایران به سختی بر روی آن تمرکز کرده اما به ندرت به آن اشاره می‌کند. این هواگردها باید بتواند از قایق‌های تندرو کلاس بردستون در جنگ با ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا پشتیبانی کند. ایران برای این منظور چند بالگرد سبک تهاجمی/شناسایی شاهد و بالگرد طوفان (بالگرد) در اختیار دارد اما آنها به خوبی مسلح نیستند و برد عملیاتی کافی هم ندارند، اما ایران در سالهای اخیر تعداد و برد و قدرت عملیاتی آنها افزایش داده‌است، اما جت دیگر تولید داخلی ایران یعنی جنگنده صاعقه هم در مقابل توانایی‌های ناوگان جنگی آمریکا کاری از پیش نخواهد برد، اما شاید مدلی از قاهر بتواند نقطه ضعف قایق‌های بردستون را پوشش دهد.[۲۴][۲۵]
شرکت‌های هواپیماسازی در ایران[ویرایش]
| نام شرکت | زیر مجموعه | سال تأسیس | هدف | وضعیت |
|---|---|---|---|---|
| کارخانه هواپیماسازی شهباز[۳] | نیروی هوایی شاهنشاهی[۳] | ۱۳۱۵[۳] | ساخت هواپیماهای نظامی[۳] | |
| صنایع هواپیمایی ایران[۲۶] | ۱۳۴۵[۲۷] | تعمیرات اساسی جنگنده‌ها، هواپیماهای مسافربری و ارائه طرح‌های پشتیبانی هوایی[۲۷] | فعال | |
| پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران[۲۸] | سازمان صنایع دفاع جمهوری اسلامی ایران[۲۹] | ۱۳۴۸[۲۷] | تعمیرات سنگین ناوگان بالگرد، تعمیرات ردیاب، ساخت بالگرد | ادغام شده. (زیر مجموعه سازمان صنایع هوایی ایران)[۲۸] |
| صنایع هواپیماسازی ایران | وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح | ۱۳۵۴[۲۷] | ساخت هواپیماهای مختلف. | ادغام شده. (زیر مجموعه سازمان صنایع هوایی ایران) |
| صنایع هوایی قدس[۱۱] | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران | ۱۳۶۴[۲۷] | فعال | |
| سازمان صنایع هوایی ایران[۳۰] | وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح[۳۰] | ۱۳۸۳[۳۰] | متمرکزسازی، طرح‌ریزی، کنترل و ادارهٔ صنایع هوایی مدنی و نظامی ایران[۳۰] | فعال |
| صنعت هوایی و مواد ترکیبی فجر | وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح[۳۱] | فعال | ||
| صنایع هوایی شاهد | وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح | فعال (زیر مجموعه سازمان صنایع هوایی ایران) |
محصولات[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ "IRANIAN EAGLES" (به انگلیسی). Retrieved 2022-05-20.
- ↑ «IIAF – IIAF» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۰.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ "The Iranian Air Force 1924-1941 | Kaveh Farrokh"" (به انگلیسی). ۲۰۱۸-۰۵-۱۳.
- ↑ «HISTORY OF THE IMPERIAL IRANIAN AIR FORCE». www.iiaf.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۰.
- ↑ ایران، عصر (۱۳۹۵-۰۲-۲۴). «اولین هواپیمای دارای موتور جت در جهان (عکس)». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۰.
- ↑ Witkin، Richard (۱۹۷۴-۱۰-۰۴). «Iran and U.S. Banks Lend Grumman $200‐Million» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «چگونه توان رزمی نیروی هوایی ایران پس از انقلاب تضعیف شد؟». BBC News فارسی. ۲۰۱۶-۰۹-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۰.
- ↑ «Iranian Arms Imports 1950-1980». www.alternatewars.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ آوریل ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۰.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ «آشنایی با هواپیمای آموزشی پرستو ۱۴». همشهری آنلاین. ۳۱ فروردین ۱۴۰۱.
- ↑ «مرکز پژوهشها - اساسنامه سازمان صنایع دفاع ملی». rc.majlis.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ "Qods Aviation Industry Company". Wikipedia (به انگلیسی). 2022-12-19.
- ↑ «BBCPersian.com». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «Saeqeh». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «Moderné ázijské stíhacie lietadá». www.hitechweb.genezis.eu. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «Shafaq (Before the Dawn)». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «قاهر اف 313 جنگنده تمام ایرانی». خبرگزاری صدا و سیما. ۲۶ فروردین ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ فوریه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۹۶.
- ↑ «آخرین وضعیت جنگنده قاهر از زبان سردار دهقان». مشرق نیوز. ۲۰۱۸-۰۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۸-۱۱.
- ↑ "Iran unveils new indigenous stealth fighter "Qaher 313″. And here's a detailed analysis". The Aviationist. 2013-02-02. Retrieved 2013-02-02.
- ↑ «سیاست روز - عقب‌نشینی ناوگان دشمن درپی تست موشک کروز ایرانی». www.siasatrooz.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ "Iran Ready to Mass-Produce IRAN-140 Plane". Payvand.com. 2006-11-22. Archived from the original on 13 August 2018. Retrieved 2011-02-22.
- ↑ «ساخت نسل جدید هواپیمای مسافربری ایران ۱۴۱». www.alef.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «قایق پرنده؛ سلاح ناشناخته ایران». goums.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «خبرگزاری فارس - تحویل اسکادران قایق پرنده باور 2 به نیروی دریایی سپاه». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ Cenciotti، Robert Johnson, David. «Iran's New Qaher 313 Stealth Fighter Would Be Perfect For Attacking The US Navy». Business Insider (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ پیام، امیر (۲۰۱۹-۰۹-۲۵). «در رسانه‌های آمریکا؛ ایران چه طور برنده جنگ شبیه‌سازی شده با آمریکا شد؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۹.
- ↑ "Iran Aircraft Industries". Wikipedia (به انگلیسی). 2008-09-04.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ ۲۷٫۳ ۲۷٫۴ «سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح». پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت دفاع. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ فوریه ۲۰۲۳.
- ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ «مرکز پژوهشها - اساسنامه سازمان صنایع دفاع ملی». rc.majlis.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ اکبری، وحید (۲۰۲۱-۰۳-۰۵). «اساسنامه سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح - مالیات من». دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۰.
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ ۳۰٫۳ «اساسنامه سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۲۶ اسفند ۱۳۸۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۰.
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ ۳۱٫۲ ۳۱٫۳ «قرارداد تولید سالانه10 فروند هواپیمای فجر- 3 در وزارت دفاع امضا می‌شود». www.irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «تذرو، نخستین هواپیمای جت آموزشی ساخت ایران». تبیان. ۲۳ مهر ۱۳۸۶.
- ↑ «تذرو، نخستین هواپیمای جت آموزشی ساخت ایران». تبیان. ۲۳ مهر ۱۳۸۶.
- ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ ۳۴٫۲ «پهپادهای ایرانی کجا ساخته شدند؟». مشرق نیوز. ۲۰۱۹-۰۵-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ Davis, Lynn E. , Michael J. McNerney, James S. Chow, Thomas Hamilton, Sarah Harting, and Daniel Byman (2014). "Armed and Dangerous? UAVs and U.S. Security". Santa Monica, CA: RAND Corporation.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Davis, Lynn E. , Michael J. McNerney, James S. Chow, Thomas Hamilton, Sarah Harting, and Daniel Byman (2014). "Armed and Dangerous? UAVs and U.S. Security". Santa Monica, CA: RAND Corporation.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Davis, Lynn E. , Michael J. McNerney, James S. Chow, Thomas Hamilton, Sarah Harting, and Daniel Byman (2014). "Armed and Dangerous? UAVs and U.S. Security". Santa Monica, CA: RAND Corporation.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ «Toufan 2 / Shabaviz 209-1». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ «معرفی ظفر ۳۰۰؛ بالگردی نمونه آزمایشی از روی کبرا بل ای اچ-۱ کبرا؛ اولین بالگرد ساخته شده توسط ایران در سال ۶۸». طرفداری. ۲۰۲۰-۰۱-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «Saeqeh». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ ۴۱٫۰۰ ۴۱٫۰۱ ۴۱٫۰۲ ۴۱٫۰۳ ۴۱٫۰۴ ۴۱٫۰۵ ۴۱٫۰۶ ۴۱٫۰۷ ۴۱٫۰۸ ۴۱٫۰۹ ۴۱٫۱۰ ۴۱٫۱۱ ۴۱٫۱۲ ۴۱٫۱۳ ۴۱٫۱۴ «۶ بالگرد ایرانی؛ از «شاهد» تا «هما» /محصول ایرانی آماده رقابت جهانی». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۸-۰۲-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ ۴۲٫۲ «Mohajer». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «Saeqeh». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «Saeqeh». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «خبرگزاری فارس - تحویل اسکادران قایق پرنده باور 2 به نیروی دریایی سپاه». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «خبرگزاری فارس - تحویل اسکادران قایق پرنده باور 2 به نیروی دریایی سپاه». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (۷ شهریور ۱۳۹۸). «امنیت در مرزهای آبی و هوایی کشور با قایق پرنده «باور» + فیلم و تصاویر». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ ۴۸٫۲ ۴۸٫۳ «Iran Reinvents Kiowa». www.strategypage.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ ۴۹٫۲ ۴۹٫۳ "HESA Sofreh Mahi". Wikipedia (به انگلیسی). 2022-08-23.
- ↑ «Toufan 2 / Shabaviz 209-1». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ «Toufan 2 / Shabaviz 209-1». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۳.
- ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ 10 (۲۰۱۴-۱۱-۱۸). «بالگرد سورنا و پهپاد ابابیل 3 رونمایی شد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۶.