سید محمد صدر (سیاستمدار)

سید محمد صدر
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
متصدی
آغاز به کار ۲۳ مرداد ۱۳۹۶
گمارنده	سید علی خامنه‌ای
رئیس	سید محمود هاشمی شاهرودی صادق لاریجانی
مشاور رئیس‌جمهور
دوره مسئولیت ۵ مهر ۱۳۸۳ – مرداد ۱۳۸۴
رئیس‌جمهور	سید محمد خاتمی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۳۳۰ ‏(۷۲–۷۳ سال) قم، ایران
حزب سیاسی	انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران
دیگر عضویت‌های سیاسی	ائتلاف اصلاح‌طلبان (۱۳۸۷–۱۳۸۶) جبهه مشارکت ایران اسلامی (۱۳۸۹–۱۳۷۷) حزب جمهوری اسلامی
پدر	سید رضا صدر
خویشاوندان	سید موسی صدر (عمو) سید یاسر خمینی (داماد)
محل تحصیل	دانشکده داروسازی دانشگاه تهران

سید محمد صدر (زادهٔ ۱۳۳۰) سیاستمدار ایرانی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است. وی مدیرکل امور اروپا آمریکای وزارت خارجه دولت رجایی، مشاور سابق سید محمد خاتمی و مشاور سابق محمدجواد ظریف بوده است. او فرزند سید رضا صدر و برادرزاده سید موسی صدر و دارای دکترای داروسازی از دانشگاه تهران می‌باشد.

سمت‌ها

او در زمان دولت رجایی وارد وزارت امور خارجه شد و مدیرکل امور اروپا - آمریکای وزارت‌خارجه شد. از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۸ در دوره وزارت سید علی‌اکبر محتشمی‌پور، معاون سیاسی و اجتماعی وزیر کشور بود. وی در دولت خاتمی معاون عربی – آفریقای وزارت خارجه شد که به همراه محسن امین‌زاده دو مدیر ارشد وزارت خارجه در دولت اصلاحات بودند. در سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۴ مشاور رئیس‌جمهور و از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ مشاور وزیر امور خارجه بود. او همچنین از اعضای مؤسس جبهه مشارکت ایران اسلامی است.

در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ ازسوی سید علی خامنه‌ای به مدت ۵ سال به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب گردید. او در سال ۱۴۰۱ برای یک دوره پنج ساله دیگر به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد.

دیدگاه‌ها

مطالباتِ سیاسیِ مردم

او معتقد است موضوعاتی چون آزادی رسانه‌ها، پایان دادن به ردصلاحیت‌های گسترده و پایان دادن به مسدودسازی اینترنت، به رسمیت شناختن حق اعتراض مردم و… در زمره مهم‌ترین مطالبات مردم قرار دارند.

بازداشت‌های سیاسی

از نظر صدر با زور نمی‌توان مملکت را اداره کرد و غیر از اینکه دستگیری دانشجویان اشتباه است، دستگیری امثال سید مصطفی تاج‌زاده و محمدرضا جلایی‌پور نیز اشتباه است و هیچ‌کدام از این بازداشتها به نفع نظام نیست.

لایحه حجاب و عفاف

صدر معتقد است این لایحه اگر به اجرا گذاشته شود نارضایتی‌های مردم به ویژه بخش زنان که نیمی از جامعه ما هستند بیشتر می‌شود و در نهایت با خطرات جدی مواجه می‌شویم. از نظر او چنین ایده‌های ضداسلام و ضد جمهوری اسلامی (منظور لایحه حجاب و عفاف است) از طریق برخی افراد تندرو که عقل کامل ندارند به نظام تحمیل می‌شود.

مسایل اقتصادی

صدر معتقد است، توسعه یعنی پیشرفت اقتصادی کشور که به نفع مردم خواهد بود و ایدئولوژی [دین] با چنین مسائلی مخالفت ندارد. او با ذکر این جمله از پیامبر اسلام که «از دری که فقر وارد می‌شود ایمان از بین می‌رود» به این نتیجه می‌رسد که جامعه فقیر نمی‌تواند جامعه‌ای ایدئولوژیک [دینی] باشد.

از نظر او اگر روند افزایش قیمت‌ها ادامه یابد و اوضاع اقتصادی بهبود پیدا نکند چه بسا در آینده اعتراضات اقتصادی در ارتباط با حقوق، بیکاری و تورم را خواهیم داشت که جدا خطرناک است. صدر معتقد است با تحریم و عدم تصویب گروه ویژه اقدام مالی، دیپلماسی اقتصادی نمی‌تواند موفق باشد. از نظر او امروز تمام تمرکز دیپلماسی اقتصادی بر فروش نفت ایران به چین است که با تخفیف‌ها و مشکلات بسیار انجام می‌شود. او می‌گوید که سیاست داخلی با سیاست خارجی و سیاست خارجی با مسائل اقتصادی و حل مشکلات اقتصادی با جذب سرمایه و نرخ تورم همه باهم مرتبط است و بدون خارج شدن از انزوایی که ایران دارد نمی‌توان مسائل اقتصادی را حل کرد.

روابطِ بین‌الملل

صدر اعتقاد دارد که اگر رابطه گسترده‌ای با کشورها نداشته باشیم اصلاً قدرت مانور حاصل نمی‌شود و این نکته ای است که متأسفانه اکنون به آن گرفتار هستیم و به گونه ای در حال حرکت هستیم که تا حدودی حالت انزوا پیدا کرده‌ایم و اگر این سیاست‌ها اصلاح نشود، ممکن است که این انزوا افزایش یابد.

از نظر صدر اصل کلی این است که به غیر از اسرائیل که به رسمیت نمی‌شناسیم با تمام کشورها رابطه داشته باشیم، البته آمریکا سابقه خاصی دارد و اینگونه نیست که اگر رابطه با آمریکا برقرار شود همه مشکلات حل شود اما می‌شود از موضع عزت و قدرت با آمریکا هم رابطه برقرار کرد که شرط آن احترام متقابل و منافع مشترک است و این موضوع نه تنها در گفته بلکه در عمل هم باید به آن توجه شود که اگر عملی شود رابطه با آمریکا مسئله خاصی ایجاد نمی‌کند.

وی معتقد است که دولت روسیه باید بابت موضع‌گیری اخیر خود دربارهٔ ایران (موضوع جزایر سه‌گانه) معذرت‌خواهی کند و به مسکو تذکر داده شود که این نوع رفتار نشان‌دهنده زیرپا گذاشتن منافع ایران و جمهوری اسلامی ایران است.

دولتِ خاتمی

صدر ایران را تا سال ۱۳۸۴ دارای یک موقعیت بین‌المللی بسیار مناسب و خوبی ارزیابی می‌کند که آن را نتیجه ۸ سال فعالیت‌های دولت اصلاحات می‌داند. او معتقد است حتی آمریکا دشمنی‌های خود را نسبت به ایران در صحنه عمل کاهش داده بود. در آن زمان رابطه با سازمان ملل عالی بود و طرح گفتگوی تمدن‌ها در این سازمان به پیشنهاد ایران تصویب شده بود. صدر معتقد است ایران بهترین رابطه با کشورهای منطقه و جهان را در زمان دولت سید محمد خاتمی داشته است و می‌گوید در دوران خاتمی تا مرحله نزدیکی و رابطه با آمریکا پیش رفتیم اما فشارهای داخلی به دولت مانع برقراری این رابطه شد.

دولتِ احمدی‌نژاد

محمد صدر از منتقدان اصلی سیاست خارجی دولت محمود احمدی‌نژاد بود و اظهار داشته که چون کشورهای خارجی آقای احمدی‌نژاد را غیرقابل پیش‌بینی می‌دانستند توجهی به نامه‌های او به رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌کردند و این اقدامات موجب ذلت ملت ایران شد. صدر معتقد است در سیاست خارجی نباید التماس کرد اما احمدی‌نژاد این کار را انجام داد. او می‌گوید که یکی از بدترین روزهای زندگی او روزی بود که احمدی‌نژاد پای سخنرانی جورج بوش در سازمان ملل متحد نشست در حالی که جورج بوش هیچگونه توجهی به وی نکرد.وی معتقد است یک سری مسائل غیراخلاقی به ویژه دروغ، ریاکاری و غیره وارد دولت وی شد و ضربات زیادی به کشور وارد کرد.

دولتِ رئیسی

صدر معتقد است سرمایه‌گذاری خارجی در دولت ابراهیم رئیسی اصلاً وجود نداشته و سرمایه‌گذار داخلی هم مشکل پیدا کرده و کشور با خروج سرمایه مواجه است. از نظر او دولت سیزدهم موفقیتی در سیاست خارجی و اقتصادی ندارد و فشارها بر روی مردم روز به روز افزایش پیدا می‌کند.

یکدستیِ حاکمیت

او عقیده دارد یکدست کردن حکومت از پایه و اساس اشتباه است چون همین تفکرات یکدست به مرور زمان تغییر می‌کند و اختلاف نظرها پدیدار می‌شوند که نمونه‌اش در دولت آقای احمدی‌نژاد اتفاق افتاد؛ بنابراین یکدست کردن حاکمیت اساساً ممکن نیست و تلاش برای یکدستی حاکمیت فقط مملکت را از حضور بعضی نیروهای مفید محروم می‌کند نه اینکه باعث یکدستی و خلوص شود. از نظر صدر هنرمند واقعی آن کسی است که به تقسیمات فکری احترام بگذارد. او معتقد است که باید با تشکیل احزاب، امکان معرفی افکار به مردم به وجود بیاید و مردم هر طیف و جناحی را که پذیرفتند آن گروه دولت و مجلس را مدیریت کند.

دولت آمریکا

از نظر صدر در حال حاضر دولت آمریکا هیچ‌گونه وجاهت بین‌المللی ندارد، یعنی شعارهای دموکراسی‌خواهانه، حقوق بشر و همه شعارهایی که غربی‌ها می‌دادند مخصوصاً بعد از جنگ غزه، مشخص شده که دروغ است و وقتی پای منافع آنها و حمایت از دیکتاتورهای مزدور خودشان مطرح باشد، بحث‌های انسانی و بشردوستانه مطرح نیست. صدر عقیده دارد که آمریکا و بایدن در همه جنایت‌هایی که نتانیاهو در غزه انجام می‌دهد، شریک است.

انتقادها از محمد صدر

• روزنامه کیهان در نقد مواضع محمد صدر نوشته است:

اظهارات عجیب و غرض‌ورزانه این فعال اصلاح‌طلب به‌گونه‌ای است که طرف عربستانی را در موقعیت اعتدال و میانه‌روی! نشانده و طرف ایرانی را متهم به تندروی کرده و حال آنکه مواضع رادیکال، غربگرا و خصمانه طرف سعودی ظرف چند دهه گذشته، علت عمده اختلال در روابط همسایگی بوده است.

عجیب‌تر این که صدر، در ماجرای برجام هم تلویحاً حق را به طرف عهدشکن و زورگو و دغلکار آمریکایی می‌دهد و خواستار تغییر استراتژی ایران و کنار گذاشتن تندروی می‌شود.

نکته سوم، این ادعاست که «دولت متوجه شد بدون سیاست خارجی نمی‌شود مملکت را اداره کرد»! این ادعای کسی است که دولت مورد حمایت وی به مدت هشت سال سیاست خارجی و اقتصاد کشور را معطل نگاه تک‌بعدی، یکطرفه و التماسی نسبت به آمریکا و سه کشور اروپایی کرد و فرصت‌های جهانی و منطقه‌ای دیپلماسی و تجارت را از بین برد. در مقابل، دولت رئیسی بود که بسیاری از بن‌بست‌های ایجاد شده یا روابط راکد با بسیاری از کشورها را برطرف کرد و دیپلماسی فعال و تنوع‌گرا را به نمایش گذاشت.

• حسین شریعتمداری در سرمقاله کیهان در نقد مواضع صدر نوشته است:

آقای محمد صدر از معاونین اسبق وزارت امور خارجه و عضو کنونی مجمع تشخیص مصلحت نظام در مصاحبه‌ای گفته است:

«روز رد CFT روز جشن ترامپ و نتانیاهو و بن‌سلمان است… مخالفان این نکته را درک نمی‌کنند که تصویب نشدن CFT ممکن است مقدمات سقوط جمهوری اسلامی ایران را فراهم کند؛ زیرا فشار اقتصادی وحشتناکی به مردم وارد می‌شود که قابل مقایسه با دوران جنگ نیست»!

جناب آقای صدر ادعا می‌کند که «تصویب نشدنCFT مقدمات سقوط جمهوری اسلامی را فراهم می‌کند»! و می‌فرمایند «مخالفان CFT این نکته را درک نمی‌کنند»! اکنون فقط یک سؤال از ایشان در میان است و آن اینکه؛ آقای صدر آیا جنابعالی می‌دانید CFT (لایحه مبارزه با تأمین مالی تروریسم) چیست؟! و آیا از موضوع و فحوای آن خبر دارید؟! {...} بدیهی است که مقابله با تأمین مالی تروریسم نه فقط مورد اعتراض ایران نیست بلکه از آنجا که جمهوری اسلامی ایران یکی از اصلی‌ترین قربانیان تروریسم بوده و هست. اختلاف دربارهٔ تعریف تروریسم است. ممکن است مانند آقایان وزارت خارجه و نمایندگان موافق CFT بفرمایید که دربارهٔ مفهوم تروریسم تحفظ می‌دهید! که هم از وزارت خارجه و هم از شما بعید است از ماده ۱۹ کنوانسیون ۱۹۶۹ وین بی‌اطلاع باشید! مطابق این ماده از کنوانسیون وین که به قانون اساسی معاهدات شهرت دارد «حق تحفظ یا شرط - Reservation» در یک معاهده بین‌المللی فقط هنگامی قابل پذیرش است که با روح و هدف معاهده ناسازگار نباشد، موضوع CFT مقابله با تأمین مالی تروریسم، قطع منابع مالی و مراکز پشتیبان گروه‌های تروریستی است؛ بنابراین وقتی شرط ما آن است که تعریف کنوانسیون دربارهٔ تروریسم و مصداق گروه‌های تروریستی را نمی‌پذیریم، این شرط، به‌زعم آنان با موضوع کنوانسیون مغایرت داشته و قابل پذیرش نیست. علاوه بر این، مدیریت FATF به صراحت اعلام کرده است که شرط و تحفظ ایران را دربارهٔ مصادیق تروریسم نمی‌پذیرد و در بند دوم از شرایط ۹گانه خود آورده است که «منظور از مصادیق تروریست همان قطعنامه‌های سازمان ملل است و از ایران خواسته است اموال و دارایی‌های آنها را شناسایی و بلوکه کند و از انجام تراکنش‌های مالی توسط آنان خودداری ورزد»! جنابعالی سالیان دراز در وزارت خارجه مسئولیت داشته‌اید و بسیار تعجب‌آور است که از این موارد که الفبای حقوق بین‌الملل است بی‌خبر باشید! از نگاه مدیران FATF آنگونه که رسماً اعلام کرده‌اند، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سپاه قدس، وزارت اطلاعات، وزارت دفاع، سازمان صدا و سیما و افرادی نظیر سردار قاسم سلیمانی، سردار نقدی، فریدون عباسی و… مصداق تروریسم هستند و بر اساس FATF رابطه مالی نظام با این مراکز باید قطع شود و اموال این افراد توقیف و مصادره شود!»

نظرِ علی خامنه‌ای دربارهٔ سید محمد صدر

در حاشیه مراسم رونمایی از خاطرات سید محمد صدر، هادی سلیمان پور، رئیس مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه در سخنانی اظهار داشت:

«سال گذشته و در جریان برگزاری سمینار ملی سفرای جمهوری اسلامی ایران در کشور دیداری میان سفرا و مقام معظم رهبری برگزار شد. بر اساس یک رسم، قبل از حضور رهبر معظم انقلاب در میان سفرا، شورای مدیران وزارت امور خارجه در حیاط پشت حسینیه امام خمینی (ره) به پیشواز رهبر معظم انقلاب رفتند که در آن دیدار دو اتفاق جالب افتاد. نخست اینکه حضرت آقا، خانم مرضیه افخم را با اسم خطاب و با گرمی با ایشان احوالپرسی کردند و ابراز داشتند از اینکه بانویی با حجاب کامل در محافل خبری، دیپلماتیک وارد شده است، ابراز رضایت دارند و در ادامه نیز با چهره‌ای باز به استقبال و احوالپرسی خاص با آقای صدر پرداختند و از آقای ظریف پرسیدند که آقای صدر به وزارت خارجه بازگشته است؟ که آقای ظریف پاسخ مثبت دادند و ایشان نیز با مهربانی فرمودند که بسیار اتفاق خوبی است.»

پانویس

مناصب سیاسی
پیشین: ؟	مدیرکل سیاسی اروپا و آمریکا وزارت امور خارجه ۱۳۶۴–۱۳۶۰	پسین: علی آهنی
پیشین: عباس آخوندی	معاون سیاسی و اجتماعی وزیر کشور ۱۳۶۸–۱۳۶۴	پسین: محمد عطریانفر
عنوان جدید	معاون سیاست خارجی و روابط بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک ۱۳۷۶–۱۳۶۸	جدا شدن مرکز تحقیقات استراتژیک از نهاد ریاست‌جمهوری
پیشین: حسین شیخ‌الاسلام	معاون عربی و آفریقایی وزیر امور خارجه ۱۳۸۳–۱۳۷۶	پسین: احمد عزیزی
سِمَت‌های علمی
پیشین: خودش	معاون سیاست خارجی و روابط بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک ۱۳۷۸–۱۳۷۶	پسین: محمود واعظی