راه‌آهن خراسان

راه‌آهن خراسان
راه‌آهن خراسان
نام	راه‌آهن خراسان
کشور	ایران
استان	خراسان رضوی; خراسان شمالی
شهرستان	مشهد، نیشابور، سبزوار ، فریمان، تربت جام
اطلاعات اثر
نوع بنا	راه آهن
مالک فعلی اثر	وزارت راه و شهرسازی
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	دارد
وبگاه	https://khorasan.rai.ir/

راه‌آهن خراسان یکی از شعبه‌های اصلی از راه‌آهن سراسری ایران است. بزرگترین شهر این راه‌آهن مشهد است.

در خط تهران-مشهد در حدود سه هزار پل موجود است که هشتاد پل آن از نوع پل‌های بزرگ است. قطارهای توربوترن، اولین بار در خط تهران-مشهد شروع به کار کردند. این خط ریلی، به‌صورت دوبل و رفت و برگشت مجزا می‌باشد و بر خلاف راه جاده ای، به موازات رشته کوه البرز قطعه بینالود، کشیده شده‌است که از نزدیک اسفراین عبور می کند.

تاریخچه[ویرایش]

پس از پایان خط ریلی جنوب-شمال، ساخت راه‌آهن مشهد در دستور کار قرار گرفت و با همکاری آلمانها آغاز شده و طبق برنامه تنظیمی قرار بود تا پایان سال ۱۳۲۱ به اتمام برسد. مسیر گرمسار-مشهد از روز ۲۴ اسفند ۱۳۱۶ آغاز و زیرسازی و ریل‌گذاری آن تا ایستگاه شاهرود تا سال ۱۳۲۰ به اتمام رسید و بهره‌برداری از آن شروع شد. اما با اوج‌گیری جنگ جهانی دوم و حمله و اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ توسط انگلستان و روسیه شوروی، پروژه ریل گذاری محدوده شاهرود تا مشهد، مشابه بسیاری از برنامه‌های عمرانی دیگر، متوقف شد.

از آن پس، انجام این مهم به واسطه مشکلات مالی چنانچه باید، پیشرفت نمی‌کرد. تا اینکه روز ۳ اسفند ۱۳۲۳ با برگزاری مراسم باشکوهی در شاهرود، ریلگذاری ادامه خط تهران-مشهد آغاز شد و در ۱۷ دی ۱۳۳۵ پایان یافت.^[۱]^[۲]

این مسیر ریلی سرنجام در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۶ توسط پهلوی دوم و همسرش ثریا گشایش یافت ^[۳].

توربو ترن[ویرایش]

توربو ترن (Turbo Train) قطاری با با موتور توربینی و سرعت زیاد بودند که که در سال ۱۹۶۷ در خطوط ریل‌راهی بین شهری فرانسه بکار گرفته شدند و زمینه را برای ایجاد سامانه قطار تندرو فرانسه (Train à Grand Vitesse) ایجاد کردند. در سال ۱۳۵۳ چهار دستگاه RTG کلاس T 2000 (نوع متناسب با سیستم ریلی ایران) با سرعت 160 km/h توسط راه‌آهن ایران از فرانسه خریداری شد و در سال ۱۳۵۵ در مسیر تهران-مشهد مورد بهره‌برداری قرار گرفت. توربوترن‌های ایران، نخستین قطارهای مسافری سریع-سیر ایران بودند که فاصله تهران تا مشهد را در سال ۱۳۵۵ (۲۵۳۵)، ۸ ساعته می‌پیمودند. این قطارهای شیک و مجهز، گرچه کوپه ای نبودند، اما مسافران به واسطه پذیرائی خوب، مهمانداران حرفه ای، و محیط دلپذیر دورهمی، فاصله تهران تا مشهد را ۸ ساعته و بدون خستگی طی می‌کردند.[۱]

قطار برقی[ویرایش]

پس از راه اندازی قطارهای تندرو توربو (نوربو ترن) در سال ۱۳۵۵ ه.خ. ، تصمیم بر این شد که جهت هرچه کوتاهتر این مسیر برای قطارهای مسافری ، خط مسافربری به صورت برقی نیز اجرا گردد و برنامه ریزی گردید که پروژه، از تابستان سال ۱۳۵۸ شروع شود و تا پایان سال ۱۳۶۰ (۲۵۴۰ شاهنشاهی) پایان یابد. از تمهیدات مد نظر برای کاهش بیشتر زمان سفر، حذف گردنه ریلی بین مشهد و نیشابور (ناشی از کوهستان بینالود) بود. ازینرو و جهت جلوگیری از تخریب محیط زیست جانوری و گیاهی دوطرف این رشته کوه و روستاهای پیرامون توسط فعالیتهای انسانی؛ مقرر گردید که این مسیر ، بصورت تونل اختصاصی ریلی در دل کوهستان بینالود انجام شود. این تونل، از حاشیه کوهسنگی (در محل فعلی مجتع آیه ها) شروع شده و در بوژان نیشابور ، سر از خاک بیرون آورد و سپس تا تهران به موازات خط قدیم ادامه یابد. ارتباط بین ایستگاه راه آهن کوهسنگی با ایستگاه فعلی راه آهن نیز توسط مسیری تونلی که از زیر خیابان دانشگاه (خط ۲ قطار شهری قعلی) عبور می یافت، انجام می پذیرفت.

تکمیل شبکه ریلی خراسان بزرگ و برونمرزی[ویرایش]

جهت ارتباط ریلی بین مشهد و شهرهای جنوبی خراسان بزرگ، با توجه به کاربری باری و ترانزیتی این مسیر و نیز کوهستانی بودن آن ، نیاز بود تا از کِشنده (لوکوموتیو)های دیزل استفاده گردد تا قدرت جابجایی کالاهای سنگین را داشته باشند. ازینرو این مسیرها ، بصورت غیر برقی طراحی گردید. این مسیر ریلی، کریدوری از کوهسنگی به پیوِژَن بود و از آنجا ، منطبق با راه ریلی موجود کنونی، به ایستگاه تربت رفته و سپس از گناباد، به دو شاخه تقسیم می گشت که یکی به کرمان و بندر عباس و دیگری به نهبندان ادامه می یافت. راه های ریلی برونمرزی (با شوروی سابق و افغانستان) نیز به دلیل حمل کالاهای سنگین و ترانزیتتی بودن مسیر ، نیازمند کشنده های قدرتی دیزل بود و غیر برقی طراحی گردید.