به‌کارگیرنده دومیزبانه لنفوسیت تی

به‌کارگیرندهٔ دومیزبانهٔ لنفوسیت تی (انگلیسی: Bi-specific T-cell engager) یا به اختصار «بایتز» (BiTEs) گروهی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال دومیزبانه ساخت دست بشر هستند که برای استفاده در درمان سرطان مورد پژوهش و آزمایش هستند. این داروها سیستم ایمنی میزبان، به ویژه فعالیت سیتوتوکسیک لنفوسیت‌های تی را متوجهٔ سلول‌های سرطانی می‌کنند و آنها را بدین منظور به‌کار می‌گیرند. «بایت» (BiTE) یک علامت تجاری ثبت‌شده شرکت داروسازی میکرومت ای‌جی (شرکت تابعهٔ امژن) است.^[۱]

مولکول‌های بایتز پروتئین‌های پیوندی هستند که از دو قطعه متغیر تک‌زنجیره‌ای (scFvs) از آنتی‌بادی‌های مختلف، یا توالی اسیدهای آمینه از چهار ژن مختلف، بر روی یک زنجیره پپتیدی منفرد ۵۵ کیلودالتونی تشکیل شده‌اند. یکی از این دو قطعه متغیر تک‌زنجیره‌ای از طریق گیرنده CD3 به لنفوسیت‌های تی متصل می‌شود و دیگری از طریق یک مولکول اتصالی خاص تومور، به سلول سرطانی متصل می‌شود.^[۲]^[۳]

نحوه عملکرد[ویرایش]

مانند سایر آنتی‌بادی‌های دومیزبانه، و برخلاف آنتی‌بادی‌های مونوکلونال معمولی، مولکول‌های بایتز پیوندی بین لنفوسیت‌های تی و سلول‌های تومور ایجاد می‌کند. این باعث می‌شود لنفوسیت‌های تی با تولید پروتئین‌هایی مانند پرفورین و گرانزیم‌ها، مستقل از حضور مجموعه سازگاری بافتی اصلی کلاس یک یا مولکول‌های تحریک کننده، فعالیت سیتوتوکسیک خود را روی سلول‌های سرطانی اعمال کنند. این پروتئین‌ها وارد سلول‌های تومور شده و آپوپتوز سلول را آغاز می‌کنند.^[۲]^[۴]

این عمل تقلیدی از فرآیندهای فیزیولوژیکی مشاهده‌شده در طول حملات لنفوسیت‌های تی علیه سلول‌های تومور است.^[۴]

مولکول‌های بایتز در دست بررسی یا تاییدشده[ویرایش]

چندین مولکول بایت در حال حاضر در آزمایش‌های پیش‌بالینی و بالینی برای ارزیابی اثربخشی درمانی و بی‌خطری‌شان در دست بررسی هستند یا آنکه مراحل تأیید نهایی را پشت سر گذاشته‌اند.^[۵]

بلیناتومومَب[ویرایش]

این دارو لنفوسیت‌های تی را با گیرنده‌های CD19 موجود در سطح لنفوسیت‌های بی پیوند می‌دهد. سازمان غذا و داروی آمریکا و آژانس دارویی اروپا این دارو را برای بزرگسالان مبتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد مقاوم‌به‌درمان یا عودکننده در سلول‌های پیش‌ساز لنفوسیت B که کروموزوم فیلادلفیا ندارند، تأیید کردند.^[۶]

گلوفیتامَب[ویرایش]

این دارو یک جفت‌کننده دومیزبانه سلول لنفوسیت تی CD3 با هدایت CD20 است که برای استفاده درمانی در کانادا در مارس ۲۰۲۳، در ایالات متحده آمریکا در ژوئن ۲۰۲۳، و در اتحادیه اروپا در ژوئیه ۲۰۲۳ تأیید شد.

موسانتوزومَب[ویرایش]

این دارو نیز به‌طور همزمان به CD3 و CD20 متصل می‌شود و لنفوسیت تی را به‌کار می‌گیرد. موسانتوزومَب در ژوئن ۲۰۲۲ برای استفاده پزشکی در اتحادیه اروپا تأیید شد.

سالیتومَب[ویرایش]

این دارو لنفوسیت‌های تی را با آنتی‌ژن مولکول اتصالی سلول اپیتلیال متصل می‌کند که در سرطان‌های روده بزرگ، معده، پروستات، تخمدان، ریه و پانکراس بیان می‌شود.^[۷]^[۸]

تالکوتامَب[ویرایش]

یک آنتی‌بادی مونوکلونال است که در درمان مولتیپل میلوما به‌کار می‌رود^[۹]^[۱۰] و در در اوت ۲۰۲۳ در ایالات متحده آمریکا^[۹]^[۱۱]^[۱۲] و اتحادیه اروپا^[۱۰] تأیید شد.

تارلاتامَب[ویرایش]

این دارو برای درمان سرطان ریه از نوع «سلول کوچک» که پیش‌تر شیمی‌درمانی شده‌اند، نویدبخش بوده‌است.^[۱۳]

تیبنتِـفاسپ[ویرایش]

پس از کارآزمایی‌های بالینی، سازمان غذا و داروی آمریکا در ژانویه ۲۰۲۲، این دارو را (که پپتید gp100 را هدف قرار می‌دهد) برای بیماران بزرگسال مبتلا به مثبت با ملانوم یووه‌آی غیرقابل جراحی یا متاستاز داده که مولکول HLA-A*02:01 آن مثبت باشد، تأیید کرد.^[۱۴]

منابع[ویرایش]

↑ "US Trademark registration no. 3,068,856, serial number 78/040,636". US Patent and Trademark Office.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ Helwick, Caroline (1 June 2008). "Novel BiTE antibody mediates contact between T cells and cancer cells". Oncology NEWS International. 17 (6).
↑ Rüttinger, D.; Zugmaier, G.; Nagorsen, D.; Reinhardt, C.; Baeuerle, P. A. (2008). "BiTE-Antikörper: Durch Bispezifität T-Lymphozyten gegen Tumorzellen richten" [BiTE antibodies: Directing T lymphocytes against tumor cells by bispecifity]. Journal Onkologie (به آلمانی) (4).
↑ ^۴٫۰ ^۴٫۱ "BiTE Antibody Platform". Micromet Inc.
↑ Voynov, V; Adam, PJ (2020). "Discovery Strategies to Maximize the Clinical Potential of T-Cell Engaging Antibodies for the Treatment of Solid Tumors". Antibodies. 9 (4): E65–E81. doi:10.3390/antib9040065. PMC 7709135. PMID 33217946. S2CID 227100306.
↑ Malard, Florent; Mohty, Mohamad (4 April 2020). "Acute lymphoblastic leukaemia". The Lancet. 395 (10230): 1146–1162. doi:10.1016/s0140-6736(19)33018-1. ISSN 0140-6736. PMID 32247396. S2CID 214779717.
↑ Amann, M.; d'Argouges, S.; Lorenczewski, G.; Brischwein, K.; Kischel, R.; Lutterbuese, R.; Mangold, S.; Rau, D.; Volkland, J.; Pflanz, S.; Raum, T.; Münz, M.; Kufer, P.; Schlereth, B.; Baeuerle, P. A.; Friedrich, M. (2009). "Antitumor Activity of an EpCAM/CD3-bispecific BiTE Antibody During Long-term Treatment of Mice in the Absence of T-cell Anergy and Sustained Cytokine Release". Journal of Immunotherapy. 32 (5): 452–464. doi:10.1097/CJI.0b013e3181a1c097. PMID 19609237. S2CID 25568468.
↑ Kebenko, Maxim; Goebeler, Marie-Elisabeth; Wolf, Martin; Hasenburg, Annette; Seggewiss-Bernhardt, Ruth; Ritter, Barbara; Rautenberg, Beate; Atanackovic, Djordje; Kratzer, Andrea; Rottman, James B.; Friedrich, Matthias (2018). "A multicenter phase 1 study of solitomab (MT110, AMG 110), a bispecific EpCAM/CD3 T-cell engager (BiTE®) antibody construct, in patients with refractory solid tumors". Oncoimmunology. 7 (8): e1450710. doi:10.1080/2162402X.2018.1450710. ISSN 2162-4011. PMC 6136859. PMID 30221040.
↑ ^۹٫۰ ^۹٫۱ "Talvey- talquetamab injection". DailyMed. U.S. National Library of Medicine. 18 August 2023. Archived from the original on 24 August 2023. Retrieved 23 August 2023.
↑ ^۱۰٫۰ ^۱۰٫۱ "Talvey Product information". Union Register of medicinal products. 22 August 2023. Archived from the original on 25 August 2023. Retrieved 25 August 2023.
↑ "FDA grants accelerated approval to talquetamab-tgvs for relapsed or refractory multiple myeloma". U.S. Food and Drug Administration (FDA). 9 August 2023. Archived from the original on 11 August 2023. Retrieved 10 August 2023. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
↑ Theoret MR (2023). "Talvey (talquetamab-tgvs) injection" (PDF). Approval Letter. U.S. Food and Drug Administration. Archived from the original (PDF) on 2023-08-11. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
↑ Ahn, Myung-Ju; Cho, Byoung Chul; Felip, Enriqueta; Korantzis, Ippokratis; Ohashi, Kadoaki; Majem, Margarita; Juan-Vidal, Oscar; Handzhiev, Sabin; Izumi, Hiroki; Lee, Jong-Seok; Dziadziuszko, Rafal; Wolf, Jürgen; Blackhall, Fiona; Reck, Martin; Bustamante Alvarez, Jean (2023-11-30). "Tarlatamab for Patients with Previously Treated Small-Cell Lung Cancer". New England Journal of Medicine (به انگلیسی). 389 (22): 2063–2075. doi:10.1056/NEJMoa2307980. ISSN 0028-4793.
↑ Research, Center for Drug Evaluation and (January 26, 2022). "FDA approves tebentafusp-tebn for unresectable or metastatic uveal melanoma". FDA.

[1] "US Trademark registration no. 3,068,856, serial number 78/040,636". US Patent and Trademark Office.

[Oncology_NEWS-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ Helwick, Caroline (1 June 2008). "Novel BiTE antibody mediates contact between T cells and cancer cells". Oncology NEWS International. 17 (6).

[3] Rüttinger, D.; Zugmaier, G.; Nagorsen, D.; Reinhardt, C.; Baeuerle, P. A. (2008). "BiTE-Antikörper: Durch Bispezifität T-Lymphozyten gegen Tumorzellen richten" [BiTE antibodies: Directing T lymphocytes against tumor cells by bispecifity]. Journal Onkologie (به آلمانی) (4).

[Micromet-4] ۴٫۰ ^۴٫۱ "BiTE Antibody Platform". Micromet Inc.

[Voynov-5] Voynov, V; Adam, PJ (2020). "Discovery Strategies to Maximize the Clinical Potential of T-Cell Engaging Antibodies for the Treatment of Solid Tumors". Antibodies. 9 (4): E65–E81. doi:10.3390/antib9040065. PMC 7709135. PMID 33217946. S2CID 227100306.

[6] Malard, Florent; Mohty, Mohamad (4 April 2020). "Acute lymphoblastic leukaemia". The Lancet. 395 (10230): 1146–1162. doi:10.1016/s0140-6736(19)33018-1. ISSN 0140-6736. PMID 32247396. S2CID 214779717.

[7] Amann, M.; d'Argouges, S.; Lorenczewski, G.; Brischwein, K.; Kischel, R.; Lutterbuese, R.; Mangold, S.; Rau, D.; Volkland, J.; Pflanz, S.; Raum, T.; Münz, M.; Kufer, P.; Schlereth, B.; Baeuerle, P. A.; Friedrich, M. (2009). "Antitumor Activity of an EpCAM/CD3-bispecific BiTE Antibody During Long-term Treatment of Mice in the Absence of T-cell Anergy and Sustained Cytokine Release". Journal of Immunotherapy. 32 (5): 452–464. doi:10.1097/CJI.0b013e3181a1c097. PMID 19609237. S2CID 25568468.

[8] Kebenko, Maxim; Goebeler, Marie-Elisabeth; Wolf, Martin; Hasenburg, Annette; Seggewiss-Bernhardt, Ruth; Ritter, Barbara; Rautenberg, Beate; Atanackovic, Djordje; Kratzer, Andrea; Rottman, James B.; Friedrich, Matthias (2018). "A multicenter phase 1 study of solitomab (MT110, AMG 110), a bispecific EpCAM/CD3 T-cell engager (BiTE®) antibody construct, in patients with refractory solid tumors". Oncoimmunology. 7 (8): e1450710. doi:10.1080/2162402X.2018.1450710. ISSN 2162-4011. PMC 6136859. PMID 30221040.

[Talvey_FDA_label-9] ۹٫۰ ^۹٫۱ "Talvey- talquetamab injection". DailyMed. U.S. National Library of Medicine. 18 August 2023. Archived from the original on 24 August 2023. Retrieved 23 August 2023.

[EU_Talvey_PI-10] ۱۰٫۰ ^۱۰٫۱ "Talvey Product information". Union Register of medicinal products. 22 August 2023. Archived from the original on 25 August 2023. Retrieved 25 August 2023.

[FDA_talquetamab-11] "FDA grants accelerated approval to talquetamab-tgvs for relapsed or refractory multiple myeloma". U.S. Food and Drug Administration (FDA). 9 August 2023. Archived from the original on 11 August 2023. Retrieved 10 August 2023. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.

[FDA_approval_letter-12] Theoret MR (2023). "Talvey (talquetamab-tgvs) injection" (PDF). Approval Letter. U.S. Food and Drug Administration. Archived from the original (PDF) on 2023-08-11. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.

[13] Ahn, Myung-Ju; Cho, Byoung Chul; Felip, Enriqueta; Korantzis, Ippokratis; Ohashi, Kadoaki; Majem, Margarita; Juan-Vidal, Oscar; Handzhiev, Sabin; Izumi, Hiroki; Lee, Jong-Seok; Dziadziuszko, Rafal; Wolf, Jürgen; Blackhall, Fiona; Reck, Martin; Bustamante Alvarez, Jean (2023-11-30). "Tarlatamab for Patients with Previously Treated Small-Cell Lung Cancer". New England Journal of Medicine (به انگلیسی). 389 (22): 2063–2075. doi:10.1056/NEJMoa2307980. ISSN 0028-4793.

[FDA-2022-01-25-14] Research, Center for Drug Evaluation and (January 26, 2022). "FDA approves tebentafusp-tebn for unresectable or metastatic uveal melanoma". FDA.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]