اللهم

( در عربی: ٱللَّٰهُمَّ ) اصطلاحی خطاب به الله است، اصطلاح اسلامی و عربی برای خطاب قرار دادن خدای واحد است. این اصطلاح به معنای "ای خدا" ترجمه شده و معادل "یا الله" در نظر گرفته شده است. برخی از دستور زبان شناسان (مانند: سیبویه) معتقدند که این مخفف کلمه: "یا اللّهُ اُمَّنا بخیر = اِقصِدنا بخیر" به معنی "خدایا، ما را به خیر و نیکی هدایت کن" است. برخی استدلال کرده اند که پسوند ـ مَّ جای یا را می گیرد. ابن عاشور دانشمند مسلمان، در تفسیر خود از سوره آل عمران بیان میدارد که کلمه اللهم از عبری یا از قحطانی مشتق شده است. واژه "اللهم" مجموعا ۵ مرتبه در قرآن ذکر شده است که (از آغاز تا پایان) بدین قرارند: ۱. سوره آل عِمران، آیه ۲۶/، ۲. سوره مائده، آیه ۱۱۴/، ۳. سوره اَنفال، آیه ۳۲/، ۴. سوره یونس، آیه ۱۰/، ۵‌. سوره زُمَر، آیه ۴۶.

۱. قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ ۖ بِيَدِكَ الْخَيْرُ ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.(آل عمران/۲۶)

یعنی: بگو: خداوندا، تو صاحب فرمان و سلطنتى. به هر كس بخواهى حكومت مى‌دهى و از هر كس بخواهى حكومت را مى‌گيرى و هر كه را بخواهى عزّت مى‌بخشى و هر كه را بخواهى ذليل مى‌نمايى، همه خيرها تنها به دست توست. همانا تو بر هر چيز توانايى.

۲. قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ ۖ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.(مائده/۱۱۴)

یعنی: عيسى‌بن مريم گفت: خداوندا، مائده‌ و سفره ای از آسمان بر ما فرو فرست كه براى نسل كنونى و آيندگان ما عيد و نشانه‌اى از تو باشد و ما را روزى ده كه تو بهترين روزى دهندگانى.

۳. وَإِذْ قَالُوا اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ هَٰذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةً مِنَ السَّمَاءِ أَوِ ائْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ.(انفال/۳۲)

یعنی: و (یاد آور) زمانى كه (مخالفان) گفتند: خدايا، اگر اين (قرآن) همان حقّ از جانب تو است، پس بر ما از آسمان سنگ‌هايى بباران يا عذابى دردناك براى ما بياور.

۴. دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ ۚ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ.(یونس/۱۰)

یعنی: دعا و نيايش آنان در بهشت، خدايا، تو پاك و منزّهى است و درودشان در آنجا سلام است و پايان نيايش آنان، سپاس و ستايش مخصوص خداست مى‌باشد.

۵. قُلِ اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِي مَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ.(زمر/۴۶)

یعنی: بگو: خداوندا، اى آفريدگار آسمان و زمين، اى داناى غيب و شهود، تويى كه در ميان بندگانت در آن چه همواره اختلاف مى‌كنند، داورى خواهى كرد.

مقالات مرتبط

• فهرست اصطلاحات اسلام
• صلوات
• الحمدلله