اعتراضات دی ۱۳۹۸ ایران

اعتراضات دی ۱۳۹۸ ایران
تاریخ	۲۱ دی ۱۳۹۸– ادامه دارد
موقعیت	در ده‌ها شهر آمل اراک اصفهان امیدیه بابل تبریز تهران خرم‌آباد رشت زنجان ساری سنندج شیراز شهرقدس قزوین کرج کرمان کرمانشاه گرگان مشهد یزد دامغان سمنان شاهرود ایوانک کاشان بروجرد شهر جدید صدرا همدان
علت(ها)	ساقط شدن پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین (با شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران) اعتراض به فساد و دروغ‌گویی سیستماتیک مخالفت با علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مخالفت با قاسم سلیمانی مخالفت با ادامهٔ حکومت جمهوری اسلامی
روش‌ها	تجمع‌های دانشجویی تظاهرات تحصن ایستادگی مدنی کنشگری اینترنتی سوگواری بایکوت برنامه‌ها و سازمان‌های حکومتی
طرف‌های مدنی درگیر
مردم معترض به سیاست‌های حکومت جمهوری اسلامی ایران خانواده‌های داغدار کشته‌شدگان هواپیما دانشجویان و دانشگاهیان جمهوری اسلامی فرمانده کل قوا یگان ویژه ناجا نوپو سپاه پاسداران شبه‌نظامیان بسیج وزارت اطلاعات اطلاعات سپاه وزارت ارتباطات وزارت کشور
شخصیت‌های پیشرو
بدون ساختار رهبری، خود جوش مردمی، دانشجویی سید علی خامنه‌ای حسن روحانی حسین سلامی امیرعلی حاجی‌زاده
تلفات و کشته‌ها
سه زخمی (تأیید نشده) نامعلوم

اعتراضات دی ۱۳۹۸ ایران مجموعهٔ اعتراضات مردمی، دانشجویی و ضد حکومتی در سراسر ایران است که از ۲۱ دی به‌دنبال سرنگون کردن پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین در تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) توسط پدافند هوایی سپاه پاسداران و کتمان آن از طرف حکومت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین یک پرواز مسافربری متعلق به هواپیمایی بین‌المللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کی‌یف بود که هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفته و ساقط شد. عمده شعارها علیه علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران و درخواست استعفا و محاکمه آنان است.

تجمعات اعتراضی

تجمع اعتراضی در دانشگاه امیرکبیر تهران و بیرون آن

۲۱ دی

• روز شنبه ۲۱ دی ۱۳۹۸ در پی تأیید رسمی نقش سپاه پاسداران در ساقط کردن هواپیمای مسافربری اوکراینی، دانشجویان و مردم معترض مقابل دانشگاه‌های امیرکبیر و شریف تهران در اعتراض به حادثه شلیک موشک سپاه پاسداران به هواپیمای مسافری اوکراین و پنهانکاری مقامات جمهوری اسلامی دست به تجمع و تظاهرات زده و علیه «دروغ‌گویی» و «پنهانکاری» مسئولان حکومت شعار دادند و خواستار استعفای علی خامنه‌ای به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح شدند.
• تظاهرات کنندگان از تقاطع خیابان طالقانی و حافظ تا تقاطع انقلاب حافظ و به سمت چهارراه ولیعصر حرکت کردند. نیروهای امنیتی برای مقابله با معترضان گاز اشک‌آور شلیک کردند.
• بجز تهران در شهرهای ساری، اصفهان، رشت، همدان، کرمان، شیراز، بابل و ارومیه تجمعات اعتراضی برگزار شد. تجمعات دست‌کم تا بامداد روز یک‌شنبه ۲۲ دی ماه ادامه پیدا کرده‌است.

بازداشت سفیر بریتانیا

به گفته رسانه‌های درون کشور، در جریان تجمعات روز شنبه مکر سفیر بریتانیا در تهران نیز در تجمع مقابل دانشگاه امیرکبیر حضور داشت که به گفته منابع امنیتی مشغول تهیه عکس و فیلم از این تجمع بود. نیروهای انتظامی تهران وی را به دلیل «تحریک و ساماندهی تحرکات مشکوک در مقابل دانشگاه امیرکبیر» برای ساعاتی بازداشت و سپس با هماهنگی و پیگیری وزارت امور خارجه آزاد کردند. در واکنش به این دستگیری وزارت خارجه انگلیس بامداد یکشنبه با صدور بیانیه ای به بازداشت موقت سفیر خود در این تجمع را غیرقانونی و نقض قوانین بین‌المللی خواند. آقای مک‌ایر ضمن رد اتهامات وارده از سوی برخی خبرگزاری‌ها گفت که در تظاهراتی شرکت نکرده و تنها برای ادای احترام به قربانیان سانحه سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی به محل رفته بود. وی در توییت خود نوشت: «طبیعیست که نسبت به کشته شدگان ادای احترام کنم، تعدادی ازآنها بریتانیایی بودند. پس از۵ دقیقه هنگامی که عده ای شروع به شعار دادن کردن محل را ترک کردم.» سفیر بریتانیا در تهران همچنین گفت که نیم ساعت پس از ترک محل بازداشت شده‌است. در روز یکشنبه ۲۲ دی سفیر انگلیس به دلیل «رفتار نامتعارف و حضور در تجمعات غیرقانونی» به وزارت امور خارجه ایران احضار شد. در این دیدار به وی یادآوری گردید که حضور سفرای خارجی در تجمعات غیرقانونی هیچ تناسبی با مسئولیت‌های ایشان به عنوان نماینده سیاسی کشور متبوع خود ندارد و مخالف مفاد کنوانسیون ۱۹۶۱ روابط دیپلماتیک وین است و دولت انگلستان می‌بایست در این خصوص توضیح دهد.

در پی بازداشت چند ساعته راب مکر سفیر بریتانیا در ایران، وزارت خارجه بریتانیا حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در این کشور، را احضار کرد.

۲۲ دی

• روز یکشنبه ۲۲ دی ۱۳۹۸ دانشجویان معترض دانشگاه بهشتی تهران، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه امیرکبیر تجمع کرده و شعارهای ضد حکومتی سر می‌دهند. در تهرانْ دانشجویان معترض در دانشگاه بهشتی تهران با اشاره به خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی شعار می‌دادند.
• در دانشگاه الزهرا نیز دانشجویان با همخوانی ترانه «از خون جوانان وطن لاله دمیده» از محمدرضا شجریان، یاد جانباختگان هواپیمای اوکراینی را گرامی داشتند.
• در دانشگاه بهشتی تهران، دانشجویان از پا گذاشتن بر روی پرچم آمریکا و اسرائیل خودداری کردند و هنگام عبور، پرچم‌ها را دور زدند. این عمل دانشجویان با واکنش مثبت دونالد ترامپ مواجه شد، وی دوشنبه ۲۳ دی‌ماه در توئیتر خود نوشت: معترضان شگفت‌انگیز ایرانی حاضر نشدند روی پرچم باعظمت آمریکا قدم بگذارند یا به هر شکل به آن بی‌احترامی کنند. این پرچم را در خیابان قرار داده بودند تا آنها آن را لگدمال کنند؛ اما به جای این کار، آنها پرچم را دور زدند. یک پیشرفت بزرگ!
• اعتراضات در شامگاه یکشنبه ۲۲ دی به خیابان‌های اطراف آزادی و میدان آزادی تهران و تقاطع خیابان‌های آزادی و استاد معین، خیابان جناح و مقابل دانشگاه امیرکبیر کشیده شد، معترضان شعار می‌دادند.
• در مقابل دانشگاه شریف در خیابان آزادی گروه زیادی از معترضان شعار می‌دادند و در جریان درگیری مردم معترض با نیروهای امنیتی در نزدیکی و حوالی باغ فردوس در نزدیکی خیابان ولیعصر شعار می‌دادند.
• در دیگر شهرهای ایران از جمله مشهد، اهواز، اصفهان، تبریز، گرگان، سنندج، کرمانشاه، شیراز، قزوین، سمنان، دامغان، یزد، شاهرود، آمل و بابل هم تجمع‌های اعتراضی برگزار و شعارهایی علیه سپاه پاسداران و سید علی خامنه‌ای داده شد. در مشهد و سمنان نیز تجمعات مشابهی گزارش شده‌است.
• در شیراز، تهران و اصفهان نیروهای امنیتی به سوی مردم معترض گار اشک‌آور شلیک کرده‌اند و در فیلمی نشان داده می‌شود یک لباس شخصی با تفنگ به پای یک زن شلیک کرده‌است.
• در میدان آزادی نیروهای یگان ویژه و نیروهای بسیج بعد از شلیک گلوله‌های پلاستیکی به سمت معترضان به آنها حمله کرده و برخورد خشونت‌آمیزی با آنها داشتند.
• دستِ کم ۴ دانشجو در دانشگاه‌های مختلف در اعتراضات بازداشت شدند.

۲۳ دی

• اعتراضات در دانشگاه‌های تهران و اصفهان ادامه دارد. دانشجویان معترض صنعتی شریف شعار می‌دهند: «نخبه‌هامون رو کشتند، آخوند به‌جاش گذاشتند.»، در تجمع اعتراضی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر تهران دانشجویان معترض شعار می‌دهند: «دانشجوی عزادار، دشمن هرچه کفتار.»، دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان در تجمعی اعتراضی شعار می‌دهند «نه اعدام، نه زندان، دیگر اثر ندارد» و «بسیجی برو گمشو».

بازداشت رخشان بنی‌اعتماد

• در ۲۳ دی ۱۳۹۸ رخشان بنی‌اعتماد، کارگردان و تهیه کنندهٔ ایرانی، در تهران بازداشت و پس از ساعاتی آزاد شد. رخشان بنی‌اعتماد در پی سرنگون شدن پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین با شلیک موشک پدافند هوائی سپاه، مردم را برای بزرگداشت قربانیان و اعتراض به این رویداد به شرکت در یک گردهمائی دعوت کرده بود. او روز ۲۱ دی ۱۳۹۸ از مردم دعوت کرده بود که به یاد قربانیان سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی، مراسمی را در غروب ۲۲ دی در میدان‌ها آزادی شهرهای ایران برگزار کنند. وی پس از آن در صفحات اجتماعی خود نوشت که با توجه به «هشدار جدی نهادهای امنیتی» دعوتش را لغو می‌کند. او در صفحه توییتر خود نسبت به این حادثه واکنش نشان داده و نوشته بود: «فریاد در گلوی‌مان خفه شده؛ در اعتراض به سیاست‌های ننگ‌آور جهانی و شرم‌زده. از این همه دروغ و فریب داخلی».

۲۴ دی

• غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه از بازداشت ۳۰ نفر از معترضان در تجمعات چندروز اخیر خبر داد.

واکنش‌ها

• دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات متحده روز شنبه ۲۱ دی ماه با دو توییت به زبان فارسی از اعتراضات مردم ایران حمایت کرد. در توییت نخست نوشت: «خطاب به مردم شجاع و رنج کشیده ایران، من از ابتدای دوره ریاست جمهوریم با شما ایستاده‌ام و دولت من همچنان با شما خواهد ایستاد. ما اعتراضات شما را از نزدیک دنبال می‌کنیم. شجاعت شما الهام‌بخش است.» در توییت دوم به رژیم ایران هشدار داد: «دولت ایران باید به گروه‌های حقوق بشر اجازه بدهد حقیقت کنونی اعتراضات در جریان مردم ایران را نظارت کرده و گزارش بدهند. نباید شاهد کشتار دوباره معترضان مسالمت آمیز یا قطع اینترنت باشیم. جهان نظاره‌گر این اتفاقات است.» وی یکشنبه شب ۲۲ دی‌ماه بار سوم به فارسی در توئیتر خود نوشت: «خطاب به رهبران ایران: معترضان خود را نکشید. هزاران تن تاکنون به دست شما کشته یا زندانی شده‌اند، و جهان نظاره‌گر است. مهمتر از آن، ایالات متحده نظاره‌گر است. اینترنت را دوباره وصل کنید و به خبرنگاران اجازه دهید آزادانه حرکت کنند! کشتار مردم بزرگ ایران را متوقف کنید!» ترامپ در۲۳ دی برای بار چهارم به فارسی توییت کرد: «مشاور امنیت ملی امروز عنوان کرد که تحریم‌ها و اعتراضات، ایران را به شدت تحت فشار قرار داده‌است و آنها را مجبور به مذاکره می‌کند. درواقع، اصلاً برایم اهمیتی ندارد که آیا آنها مذاکره می‌کنند یا نه. این کاملاً به عهده خودشان است، اما سلاح هسته‌ای نداشته باشید و معترضان خود را نکشید.» ترامپ همچنین از این که معترضان از روی پرچم آمریکا که روی کف زمین کشیده شده بود عبور نکردند ستایش کرد.
• مایک پمپئو شنبه ۲۱ دی در توییتر خود نوشت: «صدای مردم ایران واضح است. آنها از دروغهای رژیم، فساد، بی‌عرضگی و وحشیگری سپاه تحت فرمان دزدسالاری خامنه‌ای به تنگ آمده‌اند.» ما در کنار مردم ایران ایستاده‌ایم که شایسته آینده بهتری هستند.
• برایان هوک نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران گفت: حق با معترضان است که می‌گویند سلیمانی و خامنه‌ای «قاتل» هستند. معترضان در مورد اقدامات خجالت‌بار سپاه پاسداران شعار می‌دهند و پوسترهای قاسم سلیمانی را، که رژیم (در خیابان‌ها) نصب کرده‌است، پاره می‌کنند.
• مورگان اورتگس گفت معترضان ایران برای حق انتخاب آینده‌شان مبارزه می‌کنند؛ ما با آنها هستیم. وی دربارهٔ استراتژی واشینگتن علیه تهران گفت، «استراتژی ما این است: انزوای دیپلماتیک، فشار اقتصادی، و بازدارندگی نظامی.»
• بسیاری از سناتورهای آمریکایی همچون تام کاتن، تاد یانگ، لیندسی گراهام، جیم بنکس، مایک گَلَگِر از اعتراضات مردم حمایت و پشتیبانی کردند.
• شماری از هنرمندان ایرانی به جمع مردم معترض پیوستند از جمله جعفر پناهی، رضا درمیشیان و هدیه تهرانی.
• سناتور جمهوریخواه لیندسی گراهام: «من خطاب به همقطاران دموکرات و لیبرالم که از آزادی‌های فردی حمایت می‌کنند، می‌گویم: وقتی پای حمایت از مردم ایران و میل آنها به آزادی در میان است، صدای‌تان کجاست؟ سکوت شما کر کننده و نامید کننده است.»
• میت رامنی سناتور جمهوریخواه: «آمریکا در کنار ایرانیانی که برای آزادی اعتراض می‌کنند، ایستاده‌است. نیروهای استبدادی آیت الله ممکن است برای سرکوب نارضایتی‌ها تلاش کنند اما آنها نخواهند توانست که روحیه انسانی را برای همیشه لگد مال کنند.»
• جف مارکلی سناتور دموکرات: «من در کنار مردم ایران هستم که برای دموکراسی و یک دولت مسئول برای گفتن حقیقت اعتراض می‌کنند. همه مردم در همه کشورها لایق کمتر از این نیستند.»
• کوین مککارتی رهبر اقلیت جمهوریخواه در مجلس نمایندگان آمریکا با ریتوئیت ویدئویی که نشان می‌دهد به رغم تبلیغات جمهوری اسلامی، دانشجویان حاضر نیستند پرچم آمریکا را لگد بزنند، نوشت: حکومت ایران نمی‌خواهد جهان این را ببیند. جنبشی نیرومند در میان مردم ایران به راه افتاده‌است.
• ترانه علیدوستی، حامد بهداد، هانیه توسلی، مهتاب کرامتی، سعید روستایی، تهمینه میلانی، پرستو صالحی و هدیه تهرانی از جمله اهالی سینمای ایران بودند که به حاکمیت جمهوری اسلامی اعتراض و از اعتراضات مردم حمایت کردند.
• نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در مصاحبه‌ای در روز یکشنبه ۱۲ ژانویه گفت که این معترضینْ بیشتر دانشجو هستند و به سقوط هواپیما معترضند. او گفت پیشتر هم معترضانی علیه حکومت ایران به خیابان آمده بودند و پس از کشته شدن قاسم سلیمانی هم معترضانی علیه آمریکا به خیابان آمده بودند. این اظهارات با واکنش‌هایی در فضای مجازی روبه رو شد و هشتگ #NancyPelosiFakeNews که بیش از ۲۰هزار توییت در مورد آن انجام شده بود در روز دوشنبه در توییتر ترند شد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، توئیت‌های چند کاربر ایرانی علیه نانسی پلوسی، که گفته‌های او را حمایت از حکومت ایران خوانده بودند را ریتوییت کرد.
• سازمان عفو بین‌الملل: «بسیاری از معترضان در جریان اعتراض‌های اخیر توسط گلوله‌های ساچمه‌ای فلزی یا پلاستیکی آسیب دیده‌اند»، این سازمان از مردم خواسته‌است که «عکس‌ها و ویدئوهای خود را از گلوله‌ها و جراحت‌های ناشی از آن» برای این سازمان بفرستند. همچنین از مردم خواسته «اطلاعات و اسناد مرتبط با جان‌باختگان و بازداشت‌شدگان اعتراضات» را برای این نهاد بین‌المللی ارسال کنند.

شعارها

• «جمهوری اسلامی؛ نمی‌خوایم، نمی‌خوایم»
• «این همه سال جنایت، مرگ بر این ولایت»
• «ننگ ما، ننگ ما، رهبر الدنگ ما»
• «کشته ندادیم که سازش کنیم/رهبر قاتل رو ستایش کنیم»
• «نخبه‌هامون رو کشتند، آخوند به جاش گذاشتند»
• «می‌کشم می‌کشم/ آنکه برادرم را کشت»
• «ایرانی با غیرت/ حمایت حمایت»
• «بی‌شرف، بی‌شرف» (خطاب به پلیس‌های موتورسوار)
• «توپ تانک فشفشه، رهبر باید گم بشه»
• «نان، کار، آزادی، حکومت شورایی»
• «این ماه ماهِ آخره، سیدعلی وقت رفتنه»
• «مرگ بر اصل ولایت فقیه»
• «مرگ بر ستمگر، چه شاه باشه چه رهبر»
• «جمهوری اسلامی نمی‌خواهیم نمی‌خواهیم»
• «رفراندوم، رفراندوم/تنها راه نجات ایران»
• «سپاه بی‌کفایت/ عامل قتل ملت»
• «دانشجو بیدار است/از سیدعلی بیزار است»
• «۱۵۰۰ نفر/کشتهٔ آبان ما»
• «فرمانده کل قوا/استعفا، استعفا»
• «توپ، تانک، اشک‌آور/ دیگر اثر ندارد»
• «سپاه جنایت می‌کنه، رهبر حمایت می‌کنه»
• «حکومت سپاهی/ نمی‌خوایم، نمی‌خوایم»
• «ملت چرا نشستی؟ منجی خود تو هستی»
• «رفراندوم، رفراندوم/راه نجات مردم»
• «بسیجی، سپاهی/ داعشِ ما شمایی»
• «به من نگو فتنه‌گر، فتنه تویی ستمگر»
• «دیکتاتور سپاهی، داعش ما شمایی»
• «مرگ بر دیکتاتور»
• «سپاهی حیا کن، مملکتو رها کن»
• «سپاه بی‌کفایت، مایه ننگ ملت»
• «توپ، تانک، فشفشه/آخوند باید گم بشه»
• «بسیجی بی‌غیرت، عامل فقر ملت»
• «سلیمانی قاتله، رهبرش هم جائره»
• «مرگ بر خامنه‌ای»
• «ما بچه‌های جنگیم، بجنگ تا بجنگیم»
• «بترسید، بترسید، ما همه با هم هستیم» (خطاب به حکومت)
• «غلط کردید، خطا کردید»
• «دشمن ما همین‌جاست، دروغ می‌گن آمریکاست»
• «این انتقام سخت رو، از من و تو می‌گیرن»
• «خونی که در رگ ماست، خوراکِ رهبر ماست»
• «نه رفراندوم، نه اصلاح/اعتصاب، انقلاب»
• «ایستاده‌ایم در سنگر، دانشجو و کارگر»

جستارهای وابسته

• روزشمار اعتراضات ۱۳۹۸ ایران
• اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران
• پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین
• قطعی سراسری اینترنت در ایران