اردوگاه کار اجباری زاکسن‌هاوزن

اردوگاه کار اجباری زاکسن‌هاوزن
زندانیان زاکسن‌هاوزن در ۱۹ دسامبر ۱۹۳۸. #1307 (left foreground) is Friedrich Vobbe (۸ اوت ۱۸۷۹–۸ آوریل ۱۹۴۰).
موقعیت اردوگاه کار اجباری زاکسن‌هاوزن در آلمان اردوگاه کار اجباری زاکسن‌هاوزن (براندنبورگ)
دستگاه مختصات جغرافیایی	۵۲°۴۵′۵۷″ شمالی ۱۳°۱۵′۵۱″ شرقی
شناخته‌شده برای	هولوکاست عملیات برنهارد
مکان	ارانینبرگ، آلمان
اداره شده توسط	اس‌اس
فرمانده	اردوگاه کار اجباری زاکسن‌هاوزن
دورهٔ فعالیت	ژوئیه ۱۹۳۶–۲۲ آوریل ۱۹۴۵
انواع زندانیان	زندانیان سیاسی، Jehovah's Witnesses, بدرفتاری آلمان با اسرای جنگی شورویs, Poles, Jews, Homosexuals
تعداد زندانیان	۲۰۰٬۰۰۰
تعداد کشته	۱۰۰٬۰۰۰
آزاد شده توسط	ارتش خلق لهستان 2nd Infantry Division
زندانیان برجسته	تریگوه براتلی، فرانسیسکو لارگو کابالرو، Jack Churchill, Harry Day، یاکوف جوگاشویلی، اینار گارهاردسن، Herschel Grynszpan، مارتین نیمولر، پل رینو، Stefan Rowecki، کورت شوشنیگ، آنتونین زاپوتوسکی

اردوگاه کار اجباری زاکسن‌هاوزن (به آلمانی: KZ Sachsenhausen) از بزرگترین اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها بود که توسط آلمان نازی در ژوئیه سال ۱۹۳۶ در ۳۵ کیلومتری شمال برلین تأسیس شد و بین سال‌های ۱۹۳۶ تا ۱۹۴۵ فعالیت می‌کرد.

بیش از ۱۰۰ هزار نفر از اسیران جنگی، یهودیان، کمونیست‌ها و بسیاری کسان دیگر در این اردوگاه به قتل رسیدند. این اردوگاه ۴۲ اردوگاه فرعی نیز داشت.

پس از جنگ، زاکسنهاوزن برای چندین سال به عنوان اردوگاه بازداشت شوروی مورد استفاده قرار گرفت.

ایجاد اردوگاه و سال‌های نخست: ۱۹۳۶–۱۹۳۹

در مارس ۱۹۳۳، چند هفته پس از به قدرت رسیدن حزب نازی در آلمان، یک اردوگاه موقت در شهر ارانینبورگ تأسیس شد، پس از آنکه نیروهای اس آ کارخانه‌ای متروکه در شهر را تصرف کردند و از آن برای زندانی کردن مخالفان سیاسی استفاده کردند. این اردوگاه نقش مهمی در دوره نخست تثبیت رژیم نازی در برلین از طریق ترور، سرکوب مخالفان و ناپدید کردن آنها ایفا کرد. مخالفان سیاسی که موفق به فرار از آلمان، اخبار وحشتناکی که در اردوگاه اورانینبورگ رخ می‌داد را منتشر کردند و ماشین تبلیغاتی نازی‌ها برای تکذیب آنها بسیج شد.

پس از انحلال عملی اس آ در شب دشنه‌های بلند، اردوگاه اورانینبورگ به دست اس اس افتاد که تصمیم به بستن آن در ۱۳ ژوئیه ۱۹۳۴ گرفت. دو سال بعد، در ۱۹۳۶، اس اس اردوگاه جدید، مدرن و با دقت طراحی را تأسیس کرد که در منطقه زاکسن‌هاوزن در حومه شهر و نه در مرکز آن قرار داشت و به نام "اردوگاه تمرکز زاکسن‌هاوزن" (KZ Sachsenhausen) شناخته شد. خود شهر اورانینبورگ به عنوان "شهر اس اس" شناخته شد، جایی که بسیاری از مقامهای ارشد سازمان با خانواده‌هایشان زندگی می‌کردند و بخشی از تأسیسات و ستادهایشان در کنار اردوگاه زاکسن‌هاوزن قرار داشت.

زاکسن‌هاوزن اولین اردوگاهی بود که پس از تحت فرماندهی قرار گرفتن نیروهای پلیس رایش به فرماندهی هاینریش هیملر ساخته شد. اردوگاه توسط معماران اس اس به عنوان «اردوگاه تمرکز ایده‌آل» طراحی شد، به طوری که ساختار آن دیدگاه ایدئولوژیک اس اس را منعکس کند و در عین حال زندانیانش را به قدرت غیرقابل انکار اس اس تسلیم کند. هیملر اردوگاه را به عنوان «نمونه‌ای از اردوگاه تمرکز مدرن، به‌روز، ایده‌آل و قابل گسترش» تعریف کرد. زاکسن‌هاوزن جایگاه ویژه و پیشرو در میان اردوگاه‌های تمرکز نازی داشت که ناشی از اولویت و نزدیکی آن به پایتخت رایش بود، امری که در سال ۱۹۳۸ با تصمیم به قرار دادن مدیریت نظارت بر تمامی اردوگاه‌های تمرکز در سراسر رایش در کنار آن تقویت شد.

اردوگاه زاکسن‌هاوزن رسماً در ۱۲ ژوئیه ۱۹۳۶ با انتقال گروه ای از ۵۰ زندانی از اردوگاه استرووگن برای ساخت اردوگاه افتتاح شد. اردوگاه به شکل مثلث متساوی‌الساقین ساخته شد، به طوری که ساختمان‌های آن به صورت متقارن در اطراف محور میانی مثلث قرار داشتند. ساختمان مدیریت اردوگاه در پایه مثلث قرار داشت و در جلوی آن میدان رژه به شکل نیم‌دایره قرار داشت. در اطراف میدان رژه، ساختمان‌های زندانیان به صورت نیم‌دایره ساخته شده بودند و در امتداد محور میانی به سمت رأس مثلث، محل اقامت اس اس قرار داشت. دروازه اردوگاه، در پایه مثلث و به عنوان بخشی از مجموعه مدیریت، نوشته معروف "کار آزاد می‌کند" (Arbeit Macht Frei) را داشت.

در دوره نخست فعالیت اردوگاه زاکسن‌هاوزن، عمدتا زندانیان سیاسی در آن زندانی بودند. پس از پگروم شب بلورین در شب ۹ نوامبر ۱۹۳۸، حدود ۶،۰۰۰ یهودی از ۳۰،۰۰۰ یهودی آلمان که به دستور رئیس اس اس هاینریش هیملر دستگیر شده بودند، در زاکسن‌هاوزن زندانی شدند. اردوگاه‌های داخائو و بوخن‌والت نیز با زندانیان این عملیات پر شدند. بیشتر این زندانیان پس از چند هفته آزاد شدند، پس از آنکه مجبور به پرداخت جریمه سنگین به مقامهای رایش و امضای تعهد به ترک آلمان شدند.

در جنگ جهانی دوم

بلافاصله پس از آغاز جنگ جهانی دوم در سپتامبر ۱۹۳۹، پلیس آلمان ۹۰۰ یهودی برلین را دستگیر کرد که در زاکسنهاوزن زندانی شدند. همچنین یهودیان بدون تابعیت آلمانی که از اروپای شرقی فرار کرده بودند در زاکسنهاوزن زندانی شدند.

با اشغال لهستان، بخشی از هزاران لهستانی از نخبگان - شخصیت‌های دولتی، روشنفکران، کشیشان، معلمان و غیره - که توسط آلمانی‌ها دستگیر شده بودند تا هرگونه رهبری لهستانی را خنثی کنند، به عنوان زندانی به زاکسنهاوزن رسیدند. شرایط اردوگاه با افزایش تراکم جمعیت بدتر شد و در غیاب شرایط بهداشتی مناسب و جیره‌های غذایی کافی، بسیاری از زندانیان از گرسنگی، بیماری و خستگی جان باختند.

از آوریل تا ژوئن ۱۹۴۱، دکتر فریدریش منکه، پزشک اس‌اس، در میان زندانیان اردوگاه گزینش انجام داد و زندانیان خسته و بیمار را در چارچوب عملیات گسترش برنامه T4 - اوتانازی و اعمال آن بر زندانیان اردوگاه‌هایی که برای کار کردن ضعیف بودند، به مرگ محکوم کرد. زندانیان محکوم به مرگ به زوننشتاین، مرکزی که در آن افراد معلول جسمی و ذهنی به طور سیستماتیک توسط پزشکان اس‌اس با گاز کشته می‌شدند، منتقل شدند.

در نیمه دوم سال ۱۹۴۱، حدود ۱۸،۰۰۰ اسیر جنگی شوروی در زاکسنهاوزن زندانی شدند. حدود ۱۳،۰۰۰ نفر از آنها در اردوگاه اعدام شدند. در اواخر ماه مه ۱۹۴۲، حدود ۹۶ یهودی با تیراندازی کشته شدند.

در مارس ۱۹۴۳، در اردوگاه یک اتاق گاز که به عنوان حمام پنهان شده بود، ساخته شد که عمدتا برای کشتن اسیران جنگی شوروی استفاده می‌شد.

در طول این دوره، یهودیان، کمونیست‌ها، همجنس‌گرایان، کولی‌ها و مخالفان رژیم از سراسر رایش به اردوگاه فرستاده می‌شدند. همچنین در دوره‌های خاصی، برخی از رهبران سیاسی کشورهای اروپای اشغالی در آنجا زندانی بودند. در اوت ۱۹۴۴، ۳،۵۰۰ لهستانی از تبعیدشدگان ورشو در جریان تلاش‌ها برای سرکوب قیام ورشو به اردوگاه فرستاده شدند.

در اوایل سال ۱۹۴۵، جمعیت اردوگاه حدود ۶۵،۰۰۰ زندانی بود که حدود ۱۳،۰۰۰ نفر از آنها زن بودند. اردوگاه گسترش یافت و بیش از ۶۰ اردوگاه فرعی را شامل شد که نیروی کار برای کارخانه‌های صنعت تسلیحات آلمان در اطراف برلین فراهم می‌کردند - صنعتی که به کار اجباری متکی بود. یک اپیدمی تیفوس که در اردوگاه، مانند سایر اردوگاه‌های تمرکز، شیوع داشت، قربانیان زیادی گرفت.

با پیشروی متفقین به سمت برلین، نگهبانان اس‌اس شروع به تخلیه اجباری زندانیان اردوگاه کردند. ۳۰،۰۰۰ زندانی در یک راهپیمایی مرگ به سمت شمال‌ شرق هدایت شدند، که بسیاری از آنها در راه از خستگی و گرسنگی مردند یا توسط افراد اس‌اس تیراندازی شدند.

در ۲ مه ۱۹۴۵، ارتش سرخ باقی‌مانده راهپیمایان راهپیمایی مرگ را در نزدیکی شهر شوورین در آلمان آزاد کرد. خود اردوگاه زاکسنهاوزن در ۲۲ آوریل ۱۹۴۵ توسط نیروهای شوروی آزاد شد. در زمان آزادسازی، تنها حدود ۳،۰۰۰ زندانی خسته، بیمار و گرسنه در محل یافت شدند.

بر اساس سوابق آلمانی‌ها، در مجموع ۱۴۰،۰۰۰ زندانی ثبت شده در زاکسنهاوزن بودند که از این تعداد ۳۰،۰۰۰ نفر در طول اقامت خود در اردوگاه جان باختند. این آمار شامل نمی‌شود ده‌ها هزار زندانی دیگر که ثبت نشده بودند، از جمله بیش از ۱۸،۰۰۰ اسیر جنگی شوروی که بیشتر آنها مدت کوتاهی پس از رسیدن به اردوگاه کشته شدند. برخی منابع تعداد قربانیان اردوگاه را حدود ۱۰۰،۰۰۰ نفر تخمین می‌زنند.

پیوندهای خارجی

• سایت یادبود و موزه زاکسن‌هاوزن
• اطلاعات درباره اردوگاه زاکسن‌هاوزن

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Sachsenhausen_concentration_camp». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.